Trích trường ca Trăm Thi Điệu
“Bốn dây nhỏ máu năm đầu ngón tay”
Nguyễn Du
▪
“Cần phải bắt những trật tự đã cứng đờ nhảy múa lên,
bằng cách hát cho chúng nghe những âm điệu của bản thân chúng.”
K. Marx
2.
*
Anh nằm nghĩ
một tuần
Về thành phần của những bài thơ
Năm mươi năm
trong em và nhân loại
Tới khi bông hồng bạch cuối vườn bắt đầu rụng
Quyết định chọn
Tình và Nhịp
▪
Thơ mới từ nay
Những gì khác
gửi nhờ gốc hồng khô
ngủ đông.
3.
▪
Khi Thi sĩ đứng dậy
khỏi giường trì hoãn
hay mặt bàn mưu toan
Nhịp điệu bắt đầu vận động
Nhịp điệu bắt đầu sinh nở
Nhịp điệu sẽ thành thơ
Dẫu Thi sĩ đi đâu về đâu
*
Mỗi âm hưởng em từ đây
Khơi anh dòng thơ tới.
[…]
6.
*
Trong khoảng cách mà trái đất là nhà độc tài
Em cho tai anh làm quen các từ vựng tình ái
bằng những bản nhạc bất tử
những lời ca đang trưởng thành
Bao giờ chúng ta yêu nhau đến mức âm thanh vô dụng
Trái đất mỉm cười
xoa đầu hai đứa con ngỗ ngược
thở trong nhau
▪
Ở các sáng tạo mô phỏng tự nhiên
Hàng không
Điện tử
Kiến trúc
Âm thanh
Khó nhất vẫn là Nhịp điệu
Bản trường ca này ôm mộng khai sinh
Bộ môn Văn-chương-phỏng-sinh-học
7.
▪
Khi chữ im lặng
Giai điệu chưa biết đường lối vào câu thơ
Đứng ngoài
Giai điệu chờ
Có những giai điệu sẽ chết
Bên ngoài các câu thơ sống dở chết dở
*
Anh chờ trong bóng đêm không âm thanh
Giữ cho hơi thở em đều đặn
Sau những lần dở dang yêu
Thân thể mỗi chúng mình muốn nói tiếp
Qua màn đêm bị giới hạn của hạnh phúc.
8.
▪
Diễn từ Nobel của nhà thơ già từng bị dự tính thay bằng bản nhạc
Tự chơi piano
tay trái
Tay phải điều khiển âm thanh các bài thơ rải khắp sáu mươi xứ sở
Nay đã gục
Cơn đột quỵ khốc liệt
Lấy đi của ông tiếng nói
Đó là cái giá của Thi điệu
Không
Thật ra Thi điệu vô giá
Thi sĩ đã không biết và
Mặc cả
*
Khi hai người nữ đồng tính hôn nhau
Người ta chỉ thấy Nhịp điệu
Nam giới mà làm điều tương tự
Đề tài được đặt ra
Ngôn ngữ đứng ngoài
Những lúc ấy anh cùng em
Im lặng.
9.
▪
Những bài thơ có giới tính hay không
trong khi giới tính tác giả rõ như chim với bướm
Thơ hay
là thơ hiển lộ được chỗ kín
đúng với độc giả của mình
Ở trường ca này
Thi điệu
*
Em
Mình hy sinh một đoạn thơ
để làm mềm
nối dính
hai ý niệm khởi thủy của thi pháp thời Platon và Aristote
rất cứng nhắc
Sang các đoạn thơ khác
tình chúng mình lại ướt
như xưa.
10.
▪
“Dân chúng chiếm phố Wall bước sang tuần thứ tư”
“21 ngư dân bị Trung Quốc giữ: 48 ngày giam cầm trong đói khổ”
“Viết lại Tấm Cám có phải là xóa lịch sử”
“Nhân Ngày thế giới phòng chống HIV: Đức Giáo Hoàng không dùng bao cao su”
“Nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong Il qua đời”
“Cập nhật danh sách gửi quà Tết đến gia đình anh Đoàn Văn Vươn”
“Bùi Thị Minh Hằng được hưởng khoan hồng”
“Văn tế liệt sĩ Trường Sa của nhà văn Nguyễn Khắc Phục”
“Lãnh đạo Hưng Yên báo cáo về vụ cưỡng chế ở Văn Giang”1
Không sao đi vào thơ được
đêm nay
Thi điệu nhận trách nhiệm
Thi sĩ ra hẹn
những ngày mai
*
Khi em ở bờ một đại dương khác
Ngực ngất ngây trong khí hậu khác
Về những điều chúng ta cùng sinh ra
Thì em đừng ngạc nhiên về thi pháp
Dù đó là hay không là thơ
Thi pháp – cách làm sao cho đẹp nhất
Làm tình hay làm thơ
Làm người thợ hay làm người yêu nước.
11.
*
Thơ anh không ẩn dụ không siêu việt
Thường bắt các hình tượng đi chơi
Trong lúc nhịp vần làm việc xong xuôi
Nhưng chúng lén ở lại
Và anh làm như không biết
Để khác Tomas Tranströmer
Đó là bí quyết
▪
Nếu Cái chết, Lịch sử, Ký ức và Thiên nhiên là các chủ đề thơ
thì Ái ân khó tìm nơi ông thể hiện bằng ngôn ngữ
nhưng đây không là sự lạc điệu
khi Tranströmer còn bận việc tâm lý tội phạm
Có thể diễn văn chúc mừng ông sẽ vậy
Sắp tới
Trong tháng Mười Hai
Hàn lâm viện Thụy Điển
Phòng khánh tiết.
12.
*
Ngày qua đêm đến
Anh phân biệt tình không nhờ ánh sáng
Chỉ bằng âm nhạc từ em
Và lời Chúa
Vậy là trái đất bị em làm khó
Tất cả các bài hát sẽ biết ơn
Em có thứ nhạc không lời khiến trái đất ngưng quay
Nhưng một trái đất khác chỉ được tạo bởi
một Chúa khác
▪
Bài thơ không Nhịp điệu hai lần không tồn tại
Lần trong thơ
Lần ở cuộc đời
Tức là khi giữa thơ và đời còn khoảng cách
Tức là Nhịp điệu vẫn là bản chất của cả hai.
[…]
100.
*
Mình đã hôn nhau nhiều lần
Rất nhiều lần
Mà sao em mới được nghe đêm nay
Bésame Mucho2
Bản nhạc hay quá đỗi
Trách chi cả trăm danh ca
ca mãi
Muôn triệu người nghe
nghe mãi
Từ năm 1940
mẹ cha chúng ta còn chưa ra đời
Đến tận lúc này
Trách đêm nay
Em mới được nghe
Dù anh hôn em nhiều
rất nhiều
Hôn em trên trái đất mọi nơi
Trong thường nhật, giữa mùa du lịch
Hôn em kín ngày tháng năm
Giữa lớp học, nơi hòa nhạc
Thích nhất là trên sô-pha, trong bồn tắm
Còn bây giờ
Ngay bây giờ hôn em đi
một lần nữa thôi
Lần chót
Không phải vì em ngỡ rằng mất anh từ nay
Không phải vì em ngỡ rằng ta mất nhau từ đây
Như câu chuyện trong bản nhạc
Hôn em đi lần cuối cùng
với Bésame Mucho
Để rồi em muốn
Muốn hủy diệt
Bésame Mucho
Muốn ngăn cấm
Bésame Mucho
Kể từ đây
Bésame Mucho
Sẽ không còn
Sẽ không còn nữa
Không còn ai hát không còn ai nghe Bésame Mucho
Cho đến khi nào anh-hôn-em
Cho đến khi nào mình-hôn-nhau
Khi nào anh hôn em
Khi nào mình hôn nhau
Không cần nhiều
Không cần rất nhiều
Chỉ một
Nụ-hôn-thật
Đúng vào lúc chúng ta vừa gặp mặt
lần đầu
Hôn em đi
lần cuối
*
Anh sẽ hôn em lần cuối
Trước khi một ca khúc hết bất hủ
Bởi đã làm người tình là em đớn đau
Âm thanh trong tháng ngày tới
Sẽ còn khốn khổ
Anh sắp hôn em lần cuối
Cầu cho cái hôn sinh tử thành bài ca mới
Không làm hại ai
Anh đang hôn em lần cuối
Sự bất tử của âm nhạc một lần dần chết
Chúng ta hôn nhau và khóc
Lần đầu tiên.
Vancouver, Thu – Đông 2011 & Xuân 2012
Chú thích
[1] Tên các bản tin trên một số trang mạng Việt.
[2] Bésame mucho (Hôn em thật nhiều): bản tình ca Mexico của nhạc sĩ C. Velázquez; những phiên bản quen thuộc ở các thứ tiếng khác là Kiss me much, Kiss me a lot, Embrasse-moi, Stale Ma Boskavaj, và bản tiếng Việt là Yêu nhau đi.