Arthur Jafa, “Tình Yêu là Thông Điệp, Thông Điệp là Sự Chết” (Love is the Message, the Message is Death”) với nền nhạc “Ultralight Beam” của Kanye West

Arthur Jafa sinh năm 1960 ở Tupelo, Mississippi, là một nghệ sĩ, nhà làm phim và quay phim. Qua ba thập kỷ, Jafa đã tạo dựng một sự nghiệp năng động bao gồm các bộ phim, nghệ thuật tạo tác và các installations hay “diễn biến,” chất vấn tính chất phổ quát và cụ thể của kinh nghiệm nghệ thuật da đen. Qua mọi khía cạnh thực nghiệm của nghệ sĩ là một câu hỏi lập lại: làm thế nào để các phương tiện truyền thông thị giác, như tranh ảnh, phim, video, chuyển tải tương đương “quyền lực, vẻ đẹp, và cảm giác lạc loài” đã được thể hiện qua nhiều hình thức âm nhạc của người da đen trong văn hóa Mỹ?

Tác phẩm video “Tình yêu là Thông Điệp, Thông Điệp là Sự Chết” đã được trình chiếu tại phòng triển lãm Gavin Brown’s Enterprise ở Harlem, New York, chỉ vài ngày sau khi Tổng thống Trump đắc cử vào tháng 11 năm 2016. Tác phẩm được thực hiện vào mùa hè trước đó, trong không khí căng thẳng của nhiều vụ biểu tình đã bùng nổ tại các thành phố Mỹ sau khi người dân thu hình những hành động tàn bạo của cảnh sát đối với người da đen Hoa kỳ.

Dài bảy phút rưỡi, được thu thập và ráp nối từ “found material” là những tư liệu thời sự đã phổ biến, với bản nhạc “Ultralight Beam” (“Siêu Ánh”) của Kanye West làm nền (“Tôi phải giữ niềm tin/Chúng ta trên siêu ánh/Đây giấc mơ Thượng Đế/Đây là tất cả/Cho chúng tôi sự yên lành/cho chúng tôi hòa bình/cho chúng tôi tình yêu”), tác phẩm video đòi hỏi người xem phải chứng kiến sự kỳ thị chủng tộc luôn luôn hiển hiện trước mắt họ, mà một trong những hình ảnh kinh hoàng nhất là một nhóm người da đen biểu tình ở thành phố Birmingham, Alabama, bị bọn lính mướn da trắng cầm súng đuổi bắt. Tuy nhiên, video của Jafa cũng là một tác phẩm tôn vinh những phút giây khải hoàn từ lịch sử, văn hóa, thể thao, sự kiên trường, và khả năng phục hồi của người da đen. Jafa muốn diễn tả kinh nghiệm người da đen như những giây phút đặc thù, liên kết như ẩn dụ của một bài thơ, một bài ca vũ nhạc, như hình ảnh sợi dây giày bay lơ lửng ở đoạn đầu phim, xen kẽ với hình ảnh con trai của Jafa như đang bay giữa không trung, khi cậu từ một con đường gạch đáp nhẹ nhàng xuống vỉa hè chênh vênh ở cuối khung ảnh, nối với hình ảnh “siêu nhân” của những nhà thể thao da đen nhún nhảy điệu vũ chiến thắng, hay bay bổng qua không gian gần như phi trọng lượng. Thông điệp tình yêu được thể hiện qua hình ảnh các thiếu nữ da đen trong bộ áo tắm đã dùng khăn tắm như vũ trang phản đối chuyện cảnh sát da trắng có súng đang đàn áp người bạn của họ. Và tình nhân loại xuyên biên giới màu da được thể hiện với một chút khôi hài và mỉa mai qua lời phát biểu của Charles Ramsey, một người đàn ông da đen ở tiểu bang Ohio, là người đã phát hiện ba nạn nhân phụ nữ da trắng bị bắt cóc và giam cầm ngay trong khu xóm của ông vào năm 2013, “Tôi linh tính có điều gì kinh khủng đã xảy ra khi thấy một thiếu nữ xinh đẹp da trắng chạy thẳng vào vòng tay tôi, một người da đen,” Ramsey nói với một phóng viên truyền hình, “Đã có một chuyện kinh khủng xảy ra cho họ. Đã quá rõ [vì đời nào đàn bà da trắng lại dám đi cầu cứu đàn ông da đen]!”

Video cũng cho ta thấy những thành tựu văn hóa, chính trị, và thẩm mỹ da đen là một phần cốt yếu của bản sắc dân tộc đã gây ảnh hưởng sâu đậm trong và ngoài biên giới nước Mỹ. Vào phút thứ tư  trong video, nữ diễn viên Amandla Stenberg đặt một câu hỏi tạo âm hưởng dài lâu sau khi video kết thúc: “Nước Mỹ sẽ ra sao nếu chúng ta yêu người da đen như chúng ta nói đã yêu văn hóa da đen?”

“Tình yêu là Thông Điệp, Thông Điệp là Sự Chết” được các nhà phê bình hoan nghênh khi ra mắt vào năm 2016 và đã được cho vào bộ sưu tập nghệ thuật của nhiều viện bảo tàng trên khắp Hoa Kỳ và thế giới, như Studio Museum tại Harlem, Metropolitan Museum of Art, Museum of Modern Art, Hirshhorn Museum & Sculpture Garden, Smithsonian American Art Museum, Museum of Contemporary Art Los Angeles, the Tate Modern, Museum Stedelijk Amsterdam, Luma Foundation, và nhiều nơi khác, nhưng chưa bao giờ được phổ biến trực tuyến cho đến ngày 26 tháng 6, 2020. Sau thảm kịch của Ahmaud Arbery, Breonna Taylor, George Floyd, và Rayshard Brooks, nghệ sĩ Jafa và các viện sở hữu tác phẩm video này đã đồng ý đưa “Tình yêu là Thông Điệp, Thông Điệp là Sự Chết” ra ngoài bức tường viện bảo tàng để trực diện với quần chúng.

Nghệ sĩ Arthur Jafa sẽ có nhiều cuộc triển lãm sắp tới, tại Berkeley Art Museum và Pacific Film Archive, UC Berkeley, California; Moderna Museet, Thụy Điển; Fundação de Serralves, Bồ Đào Nha; Biennale 22 của thành phố Sydney, Úc; và Louisiana Museum of Art, Đan Mạch. Trong năm 2019 vừa qua, ông được trao giải Sư Tử Vàng dành cho Tham Dự Xuất Sắc Nhất trong Venice Biennale thứ 58, “Mong Bạn Sống Trong Thời Đại Ly Kỳ” (May You Live in Interesting Times.”)

***

Biên Khảo
Adam Schiff, “Bolton yêu tiền hơn yêu nước,” Đinh Từ Thức chuyển ngữ bài bình luận “Bolton could have made a difference but he chose to make a profit with his book,”  của Dân Biểu Schiff (CA)