Trang chính » 50 Năm Văn Học Việt Nam Hải Ngoại (1975-2025), Bàn Tròn: Văn Học Nghệ Thuật, Chuyên Đề, Phỏng vấn Email bài này

Da Màu phỏng vấn Tru Sa- kỳ 2: về hành trình sáng tác

♦ 0 bình luận ♦ 26.07.2025

 

 

loneliness-famous-painting-1

 

1. Động lực nào thôi thúc anh tiếp tục viết và tham gia vào dòng Văn Học Hải Ngoại?

Xin trả lời thẳng, kể từ lúc viết văn, trong đầu tôi không có khái niệm tham gia vào dòng văn học nào. Thoạt đầu, viết vì thích, do rảnh quá như cách nói đùa của người miền Tây, sau nữa, viết xong thì muốn nghe khen, muốn đăng báo để có tiền, về sau, khi tôi đọc đủ sâu, sống đủ hiểu bụng dạ con người thì viết văn là cách tự cứu chữa lấy mình khỏi tuyệt vọng, cái gì mình không nói được với ai, không ai muốn nghe, nói toang toác thì điên quá, chỉ có cách viết vào giấy, viết cho nhẹ gánh tim. Viết xong, ai cũng muốn thông cáo ra bên ngoài nên tôi gửi toán loạn khắp nơi, báo trong nước đa số không phản hồi, chỗ đăng thì bài một đằng, lời bình phẩm một nẻo. Tôi vẫn nhớ thời điểm đăng bài thứ 3 trên Da Màu, truyện ngắn Nơi Sương Phủ, chị chủ biên là Đặng Thơ Thơ có viết mail riêng, bàn về cái này cái kia trong truyện, qua thư tôi thấy chị là người đọc thật. Một tác phẩm mà được người đọc đào sâu, lia từng góc, nghía từng đoạn từng câu từng chữ rồi bày tỏ ý hiểu chung, riêng nghĩa là tác phẩm đó đã có sinh mệnh, tác giả cũng hả dạ. Từ đó tôi gửi bài tích cực hơn, nếu coi việc đăng trên Da Màu là tham gia vào dòng Văn Học Hải Ngoại thì tôi đã tham gia như vậy theo hình thức gửi bài qua gmail.

2. Văn Học Hải Ngoại đã ảnh hưởng như thế nào đến phong cách và tư tưởng sáng tác của anh từ khi cộng tác với những người viết/diễn đàn ngoài nước so với thời kỳ anh viết ở Việt Nam?

Nghiệp viết của tôi là chuyến tàu gấp, bởi tôi đọc và chịu ảnh hưởng của văn học nước ngoài trước, căn nguyên thì tôi đã nói và viết rất nhiều trong những bài ghi chép, tạp luận, do phương pháp dạy văn nhà trường khiến tôi chán ghét văn học Việt nên mảng văn Việt luôn bị bỏ ngỏ. Năm 21 tuổi, tôi gửi bài cho các diễn đàn Hải Ngoại, khi gửi, được đăng thì tôi cũng đọc những bài đăng của tác giả khác, vẫn là đọc cho biết, ấn tượng của tôi dành cho diễn đàn Hải Ngoại là tinh thần chịu đọc và biết đọc, hầu như mọi bài vở gửi đến ban biên tập đều đọc, tùy chất lượng bài mà có góp ý phù hợp, riêng khoản muốn sửa gì, bớt gì đều thông báo cho tác giả đã ăn đứt hệ thống báo chí trong nước. Từ ấn tượng đó tôi bắt đầu lần đọc các trang mạng Hải Ngoại, thấy bất ngờ vì cách tiếp cận nghệ thuật đa chiều, với đủ thể loại từ tiểu thuyết, truyện ngắn, phê bình, thơ đến triết học, dịch thuật…nhờ đó tôi lần ra đầu mối để biết và tìm hiểu về văn học miền Nam, đọc thấy rất hay và đáng nể chứ đâu tệ hại như lời Vũ Hạnh cạnh khóe về một dòng văn học đồi trụy đáng lên án. Sự ảnh hưởng của Văn Học Hải Ngoại, trong tôi là sự gợi lại, ới về nguồn, qua đó khám phá thêm những mạch văn đã bị lãng quên khỏi lịch sử, bao gồm cả dòng nhạc vàng mà nay người ta gọi là bolero. Qua việc cộng tác với các diễn đàn Hải Ngoại, tôi biết về văn học Miền Nam, bởi văn học Miền Nam tôi mới đọc thêm, đọc nhiều sách vở của người Việt, từ đó kỹ thuật và tư tưởng được mài dũa, đạt tới những tiến trình không ngờ.

3. Có những nhà văn hay tác phẩm hải ngoại nào nào đã truyền cảm hứng đặc biệt cho anh trong quá trình sáng tác?

Ngoài Dương Nghiễm Mậu thì chưa có nhà văn Việt nào khiến tôi nghĩ ngợi nhiều tới mức bị ảnh hưởng, nhưng Mậu không phải nhà văn Hải Ngoại, ông chọn ở lại nước, sau cải tạo thì bỏ viết, chuyển sang vẽ sơn mài, sự nghiệp văn chương của ông chấm dứt sau 1975.

4. Một số tác phẩm của anh đã “chạm” đến độc giả hải ngoại như thế nào? Anh có nhận được những phản hồi đặc biệt nào không?

Đặng Thơ Thơ mỗi khi đọc một bài cộng tác nào đó đủ lý thú để thư từ qua lại với tôi, đấy là phản hồi có sự tương ngẫu qua lại, còn những độc giả khác thì tôi không rõ.

5. Trong các tác phẩm của mình, anh đã xây dựng một phong cách nghệ thuật riêng như thế nào? Những yếu tố nào (ngôn ngữ, cấu trúc, hình ảnh, v.v.) đóng vai trò quan trọng nhất trong việc định hình phong cách đó?

Vai trò của người viết là sáng tác, còn việc tìm hiểu phong cách nghệ thuật là trách nhiệm của người viết phê bình. Người cầm bút ở ta khác với phương tây: bên họ luôn có sự tôn trọng với nhà văn, mọi tâm sự, chia sẻ đều trở thành tư liệu bổ sung cho cách độc giả hiểu tác phẩm; ở mình, càng tiết lộ nhiều thì càng xa độc giả, nhất là với đồng đạo thì điều này luôn bị coi là khoe khoang, tự mãn, tâng bốc bản thân. Tôi cần sự cô tịch để thảnh thơi cho các dự án sách trong tương lai nên không muốn bị phiền bởi điều tiếng.

6. Anh có nghĩ rằng sự pha trộn văn hóa, hay trải nghiệm đa văn hóa, đã ảnh hưởng đến cảm quan mỹ học của anh khi sáng tác, ví dụ như trong cách anh nhìn nhận những giá trị nhân văn, nghệ thuật, và lịch sử?

Có hai kiểu viết văn, 1: viết bằng vốn sống, lấy kinh nghiệm, sự trải đời làm căn cơ, viết thuần theo lối hiện thực, 2: viết bằng thiêm bẩm, cách tạo hình, đặt chữ rất lạ và mới, mang dấu ấn độc nhất đọc cái biết ngay. Nhưng kiểu viết nào thì cũng cần phải khổ luyện, học, đọc và viết nhiều, tiếp cận càng nhiều nguồn văn hóa đa tầng càng mở rộng thêm thế giới quan. Tuy nhiên, vẫn cần cảnh giác, tránh việc bị bội thực, trở thành tín đồ của người khác. Người Việt mắc tật mê tín, ở giới cầm bút, trí thức thì sự mê tín còn đáng sợ hơn, có một số người chạy theo thần học, triết học phương tây đến mê muội rồi nhìn dân tộc với sự ngao ngán, họ hay nói nhìn người mà ngẫm đến ta nhưng không ai đặt câu hỏi họ đã làm gì để được như vậy và ta cần phải làm sao để có tầm như họ? Tôi từng có thời lậm vào văn hóa ngoại, sau này đọc lại thấy những gì mình viết chỉ là sự mô phỏng, nhái lại phong cách người khác. Người Nhật coi trọng bản sắc riêng chứ không phải sự a dua, nhại theo. Chúng ta không thể đọc kinh thánh như phương tây bởi công giáo là nền móng của họ và Cơ Đốc mới chỉ tải đạo đến nước ta từ thời Pháp, làm sao mà thẩm thấu hết tinh hoa. Vậy nên, học, đọc cái gì cũng là để tham khảo, bồi đắp thêm cho mình, ngày nhỏ, tôi nhìn một cô gái thì chỉ biết phần nào trên cơ thể của họ đẹp, khi viết văn, cũng cô gái đó, tôi nhìn theo cách khám phá mỹ cảnh, vẫn mang tính chiếm hữu, lúc đọc thơ Thanh Tâm Tuyền, Nguyễn Tất Nhiên, tôi nhớ lại, cảm được cái sắc đẹp buồn bã vút thành lời thơ ý nhạc, triết học Gibran giúp tôi nhìn cô gái năm nào với nhãn quang về một bức họa lịch sử, mỗi mùa lại mang theo một vẻ đẹp của trời mây cỏ sắc, tình yêu của thân thể được lọc trong thành mùi hương của cái đẹp ngoài tầm với, tồn tại muôn thuở trong ký ức và khi tôi viết thì bóng hình càng rực rỡ và bất diệt. Tôi có nhiều kỷ niệm về những ngày cô độc, nhớ nhất là năm 2020, đứng ở cầu Long Biên giữa đêm, sau chuyến tàu rầm rập thì mọi thứ im bặt, trên đầu đầy sao, phía dưới là dòng sông tối mờ trong đêm, lâu lâu lại nghe tiếng thuyền đẩy nước, nếu là khi trước tim tôi sẽ rũ rượi, nhưng hôm đó tôi nhớ đến Đêm Giã Từ Hà Nội của Mai Thảo, lời hát ngõ nhỏ phố nhỏ nhà tôi ở đó của Ngọc Tân vọng trong đầu khiến tôi bật cười, tôi cười bởi tôi hiểu nỗi sầu ghì nặng trong lòng không đến từ hư vô mà bởi tôi mệt mỏi với đời sống bỗ bã của hiện tại nên tiếc nuối cho cái thời tôi chưa ra đời, nơi đó, vì yêu mà người ta viết nên những khoảnh khắc để đời, chẳng cần máy móc tóm chụp, tự tâm hồn mỗi người đã là bức phù điêu nghệ thuật.

Trải nghiệm đa văn hóa Đông-Tây hiện hữu rõ rệt nhất ở Herman Hesse, nếu Sói Thảo Nguyên viết về cái cô đơn lưỡng bội đậm chất hiện sinh phương tây thì Câu Chuyện Dòng Sông là huyền thoại về đức Phật, bởi cộng hưởng cùng lúc hai nguồn văn hóa lớn nên bút pháp của Hesse luôn khiến người đọc sửng sốt, vừa có cái lạnh giá, mang nặng tính tư tưởng nhưng vẫn có sự uyển chuyển, ý tại ngôn ngoại vốn là bản sắc của văn hóa phương Đông. Tôi thấy rằng, cảm quan mỹ học bắt đầu từ việc nhìn đi nhìn lại ánh trăng, cách mỗi người diễn đạt ý, hình của trăng sẽ tùy theo từng nấc giai đoạn cuộc đời mà phát quang ra những hình dung khác nhau. Mặt trăng, mặt trời muôn đời vẫn vậy, màu sắc, vẻ đẹp của nhật nguyệt được gọi ra bởi tâm hồn người, trong tôi luôn họa tích hai hình ảnh, một đứa trẻ đứng dưới mặt trời và một ông lão ngồi ghế đá ngửa nhìn ánh trăng, và có lẽ, hình ảnh của tôi là một bóng hình dong dỏng đi về hướng lên xuống của nắng và trăng.a_lonely_road_by_el3aleyle-d515hjv

The Lonely Road by el3aleyle

 

bài đã đăng của Tru Sa

Phần Góp Ý/Bình Luận


Xin vui lòng bày tỏ trách nhiệm và sự tương kính trong việc sử dụng ngôn ngữ khi đóng góp ý kiến. Da Màu dành quyền từ chối những ý kiến cực đoan, thiếu tôn trọng bạn đọc hoặc không sử dụng email thật. Chúng tôi sẽ liên lạc trực tiếp với tác giả nếu ý kiến cần được biên tập.

Lưu ý: Xin vui lòng bỏ dấu tiếng Việt để giúp tránh những hiểu lầm đáng tiếc từ độc giả trong việc diễn dịch ý kiến đóng góp. Bài không bỏ dấu sẽ không được hiển thị. Xin chân thành cám ơn.

@2006-2025 damau.org ♦ Tạp Chí Văn Chương Da Màu
Tạp Chí Văn Chương Da Màu
Log in | Entries (RSS) | Comments (RSS)