Nhật ký của mình mà mình đọc lại còn thấy ngán ngược, vậy thôi đốt quách cho con cháu nó nhờ. Sau này đến lúc phải giải quyết hậu sự, chúng khỏi phải kêu gọi, nào, họp gia đình, a-lê-hấp! Rồi băn khoăn quyết định giữa tôn trọng và bất kính – tuy rất tò mò muốn tìm hiểu tâm tình của một người thân đã sống qua 4 đời tổng thống, 30 năm nội chiến và 2 chế độ chính trị, rốt cuộc phải chung quyết: cùng giả tảng giả lơ cho nhẹ cả hồn lẫn xác. Người già núm níu quá khứ, chứ bọn hậu duệ phải lo sống tới, cho đến khi chúng thành quá khứ của bọn tiếp theo.
Kế hoạch trong vài năm cuối đời là tổng vệ sinh bằng cách tinh giản của cải vật chất, với mốc thời gian linh động. Đâu có biết chừng nào mình đứt bóng. Dòng tộc nhà này coi bộ sống dai tợn. Xấc bấc xang bang đủ kiểu qua nhiều đợt biến động thời cuộc, nhưng tuổi thọ trung bình đều trên 80; đa số cưỡi hạc quy tiên ở tuổi 90-100.
Nghĩ vậy nên đâm ra chủ quan, cứ việc cà rề từ lúc bắt đầu lục tuần đến giờ. Tự hỏi phải cần bao nhiêu thời gian để giải quyết cho xong phần sách vở giấy tờ trước khi phân loại mớ quần áo xếp lớp lưu niên, rồi thì giỏ xách giày dép, ly tách chén dĩa bình chậu, đồ gia dụng, kỷ vật, thư tình, bưu ảnh, thiệp chúc mừng dịp này dịp nọ trong đó có cả thiệp cưới của chính mình… Sống càng lâu tích lũy càng nhiều, như chim ác là (1), chuyên tha trộm các vật thể lóng lánh để dành chơi, lại bị mang tiếng đi đến đâu gieo bất hạnh đến đấy; trớ trêu là ở vài nền văn hóa khác, nó còn được coi là loài chim mang đến điềm lành. Chả hiểu ra làm sao, nhưng dù lành hay dữ, để tự vệ, nó có thể thao tác một cú đột kích ngoạn mục từ trên cao.
Nghe ra là mình chứ ai, vừa thăm dò thời điểm để chết vừa tích lũy của cải vì đầy khát vọng sống, đồng thời quyết chiến để tồn tại cùng ba cái đồ tế nhuyễn.
Trước khi hỏa thiêu mấy chục quyển nhật ký có độ dày từ 100-300 trang viết rải rác trong hơn nửa thế kỷ, từ tuổi thiếu niên đến khi thành thiếu nữ rồi thiếu phụ, cuối cùng là giờ đây – một cụ bà đang lọm khọm đi về phía mặt trời lặn – nhìn ngọn lửa phừng phừng trong cái thùng sắt rỉ, cụ không thể không đưa mắt ngậm ngùi nhìn triệu triệu con chữ lúc mềm mại quấn quýt lúc phẫn nộ quăng quật hung hăng. Về phương diện tâm-sinh-lý, cái gì đã quyết định cách mình vung vẫy cây bút và cường lực dày vò mặt giấy, lúc thì thong dong adagio lúc lại tung tóe presto? Giở một vài trang hú họa, cụ gặp câu chuyện này, thời điểm tháng 11 năm 1969.
*
Quán nằm trên góc đường, mặt tiền ngó ra hai đại lộ khang trang dập dìu tài tử giai nhân. Nhìn từ cửa kính là một view đẹp, từ ngoài ngó qua cửa kính sẽ thấy lố nhố tao nhân mặc khách. Họ nhấm nháp cà-phê-sữa-nóng nhai bánh sừng trâu cho điểm tâm, gọi cà-phê-đen-đá sau trưa, trà-chanh-đường buổi tối. Quán thường hơi vắng vào giờ cơm chiều, do ai nấy đều phải đề huề vợ con quanh bàn ăn gia đình, nhưng sau đó không ít người lẻn trở ra để phiên nhiên cùng thành phố về đêm, thời điểm tuyệt mù nhất trong ngày. Sau trà-chanh-đường là phòng trà ca nhạc, nơi họ thưởng thức nhau, toa rập cùng nhau, tán dương hoặc dèm pha nhau. Họ sẽ rủ nhau đến động phù dung của Baritone, một giọng nam trung bung mềm từ ngực kèm hàng ria mép tỉa tót công phu – một thực thể giống đực có thể làm ngây ngất thậm chí cả loài giáp xác.
Hôm ấy, sau một độ trà-chanh-đường, tôi gượng gạo đi cùng Mặc Khách và Baritone đến Đêm Màu Vàng nghe ca sĩ T đong đưa nhạc tiền chiến. Thấy tôi ngáp tới ngáp lui mà đêm thì còn dài, Mặc Khách đề nghị cùng đi thăm nàng tiên nâu.
Động khói nằm trên đường Trần Hưng Đạo, một căn phố tồi tàn ép mình dẹp lép giữa hai căn đồng dạng chen chúc trong dãy nhà san sát, tường vôi tróc lở nham nhở. Baritone nhấn chuông theo tín hiệu riêng. Mở cửa là một ông Tàu già. Khách bước vô chạm liền cầu thang xi-măng tối om bề ngang 4 tấc chỉ vừa đủ rộng cho một người. Ba người rồng rắn leo lên 16 bậc, gặp chiếu nghỉ và một cầu thang tương tự dẫn khách quanh co trở xuống 8 bậc, lại chiếu nghỉ, xong trồi ngược lên 4 bậc. Kiến trúc ly kỳ phức tạp, hẳn nhằm đánh lạc hướng chính quyền. Tôi mặc áo dài trắng, tóc chẽ đôi buông dài trước ngực, hì hục leo; camera-man lành nghề sẽ lia liền cú máy đẹp có vệt trắng trên hậu cảnh tối đen, làm áp-phích cho một phim tâm linh kinh dị.
Nằm lềnh khênh trên sàn nhà có trải chiếu, đầu kê lên gối nhựa hình khối chữ nhật, là một đám đàn ông quặt quẹo, mặt mũi u ẩn, tâm cảnh dật dờ. Họ bập bập rồi lim dim nhả khói, thần thái lãng du. Bọn tắc kè thằn lằn trên tường lẫn trên trần hưởng sái từ dưới phả lên cũng phiêu diêu cực lạc. Tôi ngồi đè lên vạt áo dài, một chân duỗi một chân co, cánh tay vắt ngang đầu gối dựng, đưa mắt quan sát hoạt cảnh. Vài đấng đàn ông nhướng mày nhìn cái bóng trắng lờ mờ của người phụ nữ duy nhất ngồi chóc ngóc giữa đám thiêu thân, rồi chẳng thèm lộ chút hoang mang, họ lại nhắm tịt mắt chui vào cõi riêng.
Mặc Khách nằm nghiêng bên mâm thuốc phiện, tay loay hoay nhồi thuốc, thao tác nhuần nhuyễn. Nghe tôi thở dài, ông ta nói:
– Không vui à? Đi theo cho biết thì phải biết cho đủ. Rõ phí.
Không nghe tôi ừ hử gì, bèn tò mò hỏi:
– Lúc nãy cô có vẻ không thích nghe ca sĩ T hát tình ca của nhạc sĩ D?
Thấy có giọng-nam-trung nằm cạnh, tôi nổ:
– Bà này trời cho thanh quản đặc biệt chở giọng light lirico sobrano lên cao độ chạy dài đến hai bát âm mà vẫn thể hiện glissando một cách mướt rượt như nước chảy mây trôi. Vậy nhưng tôi cảm thấy tức ngực khó thở lắm.
– Lãng nhách. Thế cô rướn lên được tới đâu?
– Nhạc An Vũ lời thơ Mặc Khách, với giọng vốn rè và phè, đến điệp khúc thì tôi ngất.
– Là điệp khúc nào hay là điệp khúc nào cũng như điệp khúc nào?
– Đơn cử chặng lời nào em không nói em ơi/tình nào không gian dối…Sau đó nếu lấy hết sức bình sinh trườn lên xin yêu nhau như thời gian làm dông bão mê say…(2) thì đứt phựt như diều băng.
Vọc ngao tài (3) chia đôi với Mặc Khách, đang phiêu diêu cùng nàng tiên nâu bên ngọn đèn dầu phộng, Baritone bật cười, khen:
– Huynh kiếm đâu ra cô bạn nhỏ này? Óc khôi hài trình độ advanced.
– Em ấy buồn đời, thích giao du với các văn nhân ở chốn Sài Thành để học hỏi thêm. Nghe kể, hoa mới bị thằng Tao Nhân nó lăm le hái.
– Thằng mất dạy! Tiểu muội trông trinh trắng thế kia! Nhưng mà, bị nó hái rồi còn muốn học hỏi gì nữa? Ngó kìa, hai bàn chân nàng nhỏ xíu, hẳn nàng đang sống một đời sung sướng lắm.
– Chớ chớt nhả. Hoa có rụng mới biết đời dâu bể (4)…Nàng đâu đã rụng; thằng mất dạy chỉ mới với lấy cái cành thôi, chưa kịp bẻ hái gì thì hoa đã cụp cánh, giả bộ héo. Em đây là phóng viên của tờ Dư Luận, thường tò mò thu thập dữ liệu, không có ý muốn dấn thân. Bút hiệu của em là Pica Pica, tức tên khoa học của chim ác là.
– Ối sao huynh rành dữ thần, lại còn rủ nhà báo đến động phù dung của đệ? Thảo nào nương ấy chỉ ngồi ngó thằn lằn. Thoạt nhìn thì thấy vô hại, nhưng mà…
– Yên tâm.
Không khí mờ mịt, đèn đóm tù mù khiến tôi buồn ngủ díu mắt. Chợt nhớ đã đọc ở đâu mấy câu ngạn ngôn gợi hình, tả cảnh động thiên thai:
Trai tráng sĩ phải co vai rút cổ
Gái thuyền quyên phải mặt bủng da chì
Nhìn ca sĩ dật dờ trong “dưỡng đường giải độc”, tôi thầm tiếc ngẩn ngơ hàng ria mép cùng đôi vai tráng sĩ của chàng. Giọng nam trung có ngày rồi sẽ trở thành nam trầm đại, oktavist. Sau rốt thì rè và phè. Giả đò nổ lốp bốp giúp vui thôi, chứ nếu chàng là kiếm sĩ thì tôi đã lăng ba vi bộ. Ngồi ngắc ngứ hồi lâu, rất lâu, tôi bồn chồn thu vén hai vạt áo dài, nhổm dậy, giọng phân bua:
– Tôi đi về đây. Gái thuyền quyên phải về nhà ngủ trước khi mặt bủng da chì.
Mặc Khách kêu lên thất thanh:
– Gì kỳ vậy? Ngó bộ ngầu, hóa ra chết nhát.
– Giờ này chắc phụ thân của tôi cũng quắc cần câu rồi, hết lè nhè nổi. Thoát ly gia đình đến đây là đến giờ giới nghiêm. Tội cho mẫu thân luôn ngay ngáy tự hỏi không biết con gái rượu nhà mình đã lên men đến đâu.
– Vậy nếu chiều mai ổng quắc theo lịch hàng ngày thì hẹn cô ở Diplomat nhé?
– Là gì vậy?
– Khách sạn Diplomat ở đường Tôn Thất Thiệp.
– Vô đó chi?
– Có máy lạnh, mát. Với lại nhờ cô ngồi phịa giùm đoạn tiếp theo của cái feuilleton kỳ trước cô đã phăng giúp, trong khi đó tôi viết mấy cái còn lại. Lu bu quá một mình xử không xuể ba bốn cái/ngày.
Baritone bật ngửa, xì khói mù mịt:
– Hẹn nhau ở khách sạn để sáng tác?
– Yên tâm. Em ấy còn có tên là Gina Lollofrigidaire (5), như cái tủ lạnh thôi. Lại luôn có cú đột kích ngoạn mục từ trên cao để tự vệ. Hát không hay nhưng em có tài nhái giọng, nhất là giọng văn.
– Vậy huynh báo cáo thế nào với hiền thê mỗi khi vắng nhà?
– Dễ ợt. Cứ nói là đi chữa răng.
Baritone hứ một tiếng rồi im.
Ông Chín Mập, tác phong chủ quán, đang ngồi quanh quẩn đâu đó, thấy có khách rục rịch muốn về bèn nhấn chuông phát tín hiệu xuống tầng trệt cho gác-dan mở cửa. Tôi một mình lò dò đi ngược lộ trình tối đen của cái cầu thang xi-măng lúc nãy, tự tìm đường tháo thân.
*
Đọc đến đây cụ Hỷ Thước bỗng vô thức hứ một tiếng y như Baritone, xong không chút tiếc nuối, xé toẹt mấy trang nhật ký vừa đọc, miệng lẩm bẩm:
– Viết tầm bậy tầm bạ, con cháu nó đọc nó tưởng thiệt nó khinh. Trong lúc viết nhật ký còn phịa thêm thành câu chuyện nhảm nhí. Ứ hự! Bề nào cũng đốt ráo, xé làm chi mất công.
Nhưng mà, coi chừng. Những gì giờ đây cụ tưởng không hề thực sự xảy ra trong quá khứ lại chính là ký ức giả – nghiên cứu khoa học gọi là memory error hoặc fake memory hay gì đó. Thông tin mới cộng với kinh nghiệm mới, bị dẫn dắt bởi quan niệm sống đã thay đổi theo tuổi tác, đè chồng lên những ngày cũ khiến chúng trông giống như những chi tiết sai lệch. Làm sao để chứng thực hồi ức khi mà những Mặc Khách, Tao Nhân, Hỏa Hoàng, Tâm Hư, Phúc Bửu, cả Eben – được thi vị hóa từ Portrait de Jennie của Robert Nathan nữa…tất cả đều đã qua đời, chỉ còn mỗi mình cụ ngo ngoe với muôn trùng con chữ không biết đúng hay sai do hệ quả từ chứng sa sút trí tuệ trong quá trình lão hóa. Mà chứng thực để làm gì mới được chứ?
Orhan Pamuk đã phán: “Nhà văn là kẻ dành nhiều năm dài để thử khám phá con người thứ nhì sinh sống trong mình hắn”. Nhật-ký-gia cũng vậy chứ gì!!! Không cưỡng nổi thôi thúc phải tìm hiểu thêm về con chim ác là Pica Pica thuở hoa niên, cụ Hỷ Thước vội chụp lấy một quyển mong mỏng, trên bìa có ghi năm 1972, chỉ vài năm trước khi miền Nam sụp đổ.
*
Peter rủ:
– Chúng ta ra vườn đi.
Câu nói như cơn gió lạnh thổi phất ngang mặt, đồng thời hàm chứa cái chi đó na ná như một dàn bài đã được phân chia rõ ràng, có cả tiểu tiết. Những bậc đá dẫn xuống vườn như lênh đênh, hai chân tôi bước hụt về phía trước, cảm giác như đang té nhào xuống giếng nhưng vẫn còn tỉnh táo nhìn thấy bóng tối bên dưới và thậm chí có thể ước lượng được cả chiều sâu.
*
Một thời điểm xa lắc so với cái vườn trên đây, có tiêu đề : TX The Lone Star State, 2006.
Anh Ka đã nằm trong nhật ký của tôi từ cuối thập niên 60 của thế kỷ trước, khi em gái nhỏ chưa đầy 20. Lúc ấy anh rất mộc, còn em nhỏ thì đang trong hành trình bới lông tìm vết ở mọi sự đời. Có lần Ka khệ nệ mang đến tận nhà tặng cho một poster thiếu nữ khỏa thân, Reclining Nude (1917), bản in giấy của Amedeo Modigliani, nhưng cuối cùng đành phải cất bức tranh dưới chiếu trải giường vì má gầm gừ chê tục tĩu. Tại vậy mà chẳng đi đến đâu.
MODIGLIANI.Reclining Nude (1917), oil on canvas 60.6cm X 92.7cm
Ai có ngờ giờ ở tuổi ngũ tuần tôi ngồi đây, trong căn phòng dành riêng cho khách, ở một cơ ngơi đồ sộ nằm ngay chính Đông của Triggers Creek thành phố SA của TX. Vẫn chưa hiểu làm sao mà sau 12 năm ở Mỹ, gia đình anh Ka đã Nam tiến từ MN, tạo dựng được một tổ ấm cực ấm với 4 phòng ngủ, hai phòng khách, phòng ăn, nhà bếp và một cái siêu thị thực phẩm tại gia khuất phía sau tủ lạnh; chưa kể khoảnh đất rộng bằng 10 lần diện tích cái nhà, được tận dụng để có một hòn non bộ thác đổ suối reo, cá Koi lượn lờ dưới cầu gỗ, một teahouse để vọng cảnh và một greenhouse để trồng rau nhiệt đới.
Trong suốt ba tháng sống ở Toro xứ Cà-na hồi năm ngoái, khách nhàn du đã một mình tự do lang thang qua mọi chợ búa hàng quán, là đà cơ man là công viên lớn nhỏ và ngồi đồng từ sáng đến chiều ở các quán cà-phê bình dân. Triggers Creek ở TX thì khác; khách được chăn nuôi như thú quý hiếm sắp bị tuyệt chủng. Thực đơn thay đổi từ hoành thánh há cảo sang cơm gà, cá hấp cuốn bánh tráng, xôi lạp xưởng, nem nướng. Chưa kể những hôm cả nhà rủ nhau đi ăn tiệm, biệt đãi toàn đặc sản.
Tác phẩm của anh Ka bây giờ toàn tranh … thiếu nữ: nàng hái bông sứ cùi, nàng xách lẵng trầu bà, nàng choàng khăn voan có cá bay lơ lửng trên đầu…Riêng trong phòng dành cho khách quý đã có 4 nàng tả phù hữu bật lẫn chiếu tướng. Hoa giả và tranh thiếu nữ là hai món tôi kỵ. Ngoài ra là nhạc Việt điệu cò lả và bàn thờ ông Táo, ông Địa, ông Tài có cắm nhang điện. Đông phương sương mờ như vậy cũng hay, chứng tỏ hồn Á châu vẫn cứ mãi vấn vương vất vưởng; còn hơn là mình, ngó mà coi: tây không ra tây, mọi chẳng ra mọi.
Flea Market ở Houston lạnh thấu xương, lại thêm có gió mang hơi hướm bão. Vậy đó mà lùng sục một hồi hốt được một mớ đồ rợ, trong đó có cái chặn sách rất đẹp và một dây đeo rất độc mang hình tượng Kokopelli, thần may mắn của người Mỹ bản địa – một nam nhân da đỏ thổi sáo trúc, lưng còng, đầu cắm lông chim, lưng đeo thùng hạt giống. Bị hút bởi chàng nghệ sĩ thổi sáo 5 năm trước, từ lần ghé qua San Diego, mải riết về sau tôi không ngớt sục sạo tìm tòi. Rồi do đời dun rủi mà bất ngờ lại gặp được chàng trong tiệm bán vải đối diện chợ Tân Định. Lạ lùng thật! Nhờ vậy nên sắm được cái quần màu xanh lông két in họa tiết Koko màu nâu đất trộn lộn da cam.
*
Trang tiếp theo, cách thời điểm trên không xa, ở một múi giờ khác.
Tử vi 2006 năm Bính Tuất, cung Leo, có câu này: “Trong quan hệ tình cảm, người tuổi Hải Sư không thích bị ràng buộc và sẵn sàng ra đi nếu không còn thấy hào hứng hay tình đã nhạt phai”. Ở một chừng mực nào đó, câu này đúng với nó. Còn với tôi, dù đã delete một mớ nhưng mọi thứ vẫn còn nằm trong trong dustbin. Thỉnh thoảng recycle nhưng rác vẫn hoàn rác, với cái mùi thum thủm của quá khứ.
*
Chà, lung tung quá. Viết chi li như thế không thể là chuyện bịa. Nhưng Peter là ai, Leo là nhân vật nào ở thời điểm đó? Cụ Hỷ Thước cau mày moi óc. Mà thôi, bỏ đi. Chắc chắn mấy tay này không để lại dấu vết gì đáng kể, vì các trang sau không thấy nhắc tới nữa. Với cái kiểu đọc nhảy cóc những sự kiện vốn xảy ra nhiều năm trước, không cách chi cụ nhớ nổi ai là ai, tại sao và từ đâu mà họ chui ra, vậy làm sao có thể xỏ xâu được mớ đầu tôm xương cá? Mệt. Cụ uống một ngụm nước rồi đi nằm. Dù gì, nếu chịu khó chia nhau đọc qua mấy chục quyển nhật ký của tiền bối, bọn hậu sinh chắc chắn sẽ quyết đoán, bà ngoại này lôi thôi thật. Toàn chuyện tình tẹo không vui. Đã thiếu lý tưởng sống mà còn nổi loạn vào cái thời chưa có internet lẫn điện thoại thông minh! Chúng sẽ phủi đánh phạch: chuyện đời xưa của mấy người già, thôi kệ họ đi.
Vậy là đốt hay không đốt, hủy chứng cứ hay là dựng nhà tưởng niệm để lưu giữ những kỷ vật đã được lượm lặt nhặt nhạnh như chim ác là, từ cái đời sống dàn trải qua nhiều thập niên, đơn giản vì chúng lóng lánh đẹp? Ư mà, phi tang ký ức khác chi nhổ đi cái răng đau đã mẻ mòn và kém hiệu năng vì lão hóa, có điều phải cắm vô chỗ trống một cái răng giả cho tiện việc nhai nuốt. Để bọn trẻ nhai hết cái mớ này hẳn chúng cũng sẽ hư răng thôi. Cụ Hỷ Thước lật đật ngồi dậy tra trên Google: “Trồng răng giả cho người già”.
Kết quả: Trồng răng giả trọn gói 17.000.000đ trụ implant DENTIUM Hàn Quốc cao cấp, 20.000.000đ implant SUPERLINE Mỹ, 38.000.000đ implant STRAUMANN Thụy Sĩ.
Cụ gật gù:
– Ờ. Để thanh toán dĩ vãng 70 năm, giá nào cũng vậy, ăn nhằm gì.
Nói vậy nhưng cụ cứ lần khần suy nghĩ mãi về chuyện nhổ răng thiệt trồng răng giả. Lửa trong cái thùng sắt rỉ đã dần teo tóp ngúm, chồng nhật ký vẫn còn chình ình đó. Chắc sẽ lại hú họa giở thêm vài trang trước khi hỏa thiêu. Ngẫm lại, tuổi thanh xuân lẫn trung niên hồi ấy tuy bải hoải nhưng cũng không đến nỗi ngắc ngoải như ở tuổi cây đại cây tùng. Rất nên bắt chước Khổng Tử hỏi gặng sau mỗi minh định về sự đời:…, bất diệc lạc hồ (6)? Há chẳng vui lắm sao?
Trần Thị NgH, Uma 02.2025
Chú thích của tác giả:
1 – Chim ác là còn có tên là hỷ thước; theo văn hóa Trung Hoa, loài chim này mang đến niềm vui và phước hạnh.
2 – Tình Khúc Thứ Nhất, nhạc Vũ Thành An, lời Nguyễn Đình Toàn.
3 – Ngao tài: liều lớn, có thể hút từ 3 đến 5 điếu; ngao xây: liều nhỏ, chỉ có 2 điếu. Hai người rủ nhau vào tiệm hút có thể mua một ngao tài chia nhau mỗi người 2 điếu hút cũng đủ say.
4 – Hoa có rụng mới biết đời dâu bể: “Khúc tiễn Thérèse KH.”, thơ Phạm Cao Hoàng.
5 – Frigidaire (tủ lạnh): Gina Lollofrigidaire đọc trại từ tên Gina Lollobrigida, diễn viên điện ảnh Ý nổi tiếng thập niên 60 của thế kỷ trước.
6 – Sách Luận Ngữ/Học Nhi, Khổng Tử viết: Học thì phải luyện tập, chẳng vui lắm sao?/Có bạn hữu nơi xa đến thăm, chẳng mừng lắm sao?/Người chẳng hiểu ta mà ta không buồn giận họ, thế chẳng phải người quân tử ư?
Học nhi thời tập chi, bất diệc duyệt hồ?
Hữu bằng tự viễn phương lai, bất diệc lạc hồ?
Nhân bất tri nhi bất uẩn, bất diệc quân tử hồ?