Con gái lớn của cô cùng đứa em trai đã nói tiếng Anh lưu loát, như bao đứa trẻ lớn lên ở đất khách. Cô không dạy chúng bài hát ru mẹ, không kể cho chúng nghe chuyện cổ tích ngày xưa mẹ cô thường kể cho cô nghe, không có những câu chuyện về ông bà, về đồng ruộng, về dòng sông quê. Cô muốn chúng hòa nhập, muốn chúng thành công ở nơi này, nơi mà cô cũng đã chọn làm quê thứ hai của mình.

Cô nghĩ, đây là một sự hy sinh cần thiết. Một sự lựa chọn mang tính chiến lược. Cô không muốn con mình bị mắc kẹt trong quá khứ, trong một nền văn hóa đã cũ và vô dụng.

Nhưng rồi một ngày, cô tìm thấy trong chiếc hộp cũ một tấm ảnh đen trắng, là hình ảnh cô ngồi bên mẹ, trên bãi cỏ xanh, dưới bóng cây đa, trong chiếc áo dài trắng mà bà ngoại may cho. Cô nhìn tấm ảnh ấy, tự dưng nước mắt lặng lẽ rơi xuống.

Cô không biết vì sao mình lại khóc. Đó chỉ là một tấm ảnh bình thường. Một khoảnh khắc bình dị. Nhưng trong khoảnh khắc ấy, cô thấy có một nỗi buồn vô tận mà cô đã cất giấu quá lâu.

Cô đã nói với chồng mình:

“Anh có bao giờ cảm thấy mình lạc lõng không?”

Chồng cô, như mọi khi, chỉ cười:

“Lạc lõng à? Em là người duy nhất của anh ở đây, còn lại, em không cần ai ngoài anh đâu.”

Cô nhìn anh, đôi mắt chợt tối lại. Dù anh là tất cả, nhưng cái gì đó từ quá khứ vẫn không buông tha cô.

Một hôm, khi cô dọn lại căn phòng cũ, bỗng nhiên nghe tiếng con gái đang hát một bài hát cũ – “Lòng mẹ bao la như biển Thái Bình dạt dào…”

Cô đứng khựng lại.

Con gái cô đã tìm thấy bài hát đó ở đâu? Có phải cô đã vô tình hát ru nó khi còn bé, và giờ nó nhớ lại?

Mà có khi nào, những đứa trẻ sinh ra ở xứ người, không quên được nguồn cội của mình, chỉ là chúng không nói ra?

Cô không thể trả lời, nhưng trong lòng có một nỗi sợ hãi khó nói. Một nỗi sợ hãi rằng cô đã quên cái gì đó quá quan trọng. Quê hương có thật sự là một miền lãng quên không?

Đêm đó, cô không ngủ được. Cô nghĩ về quê hương, về những con đường đã bỏ lại, về người mẹ đã ra đi không kịp gặp lại con. Và cô nhận ra, dù cô có làm gì, quê hương không thể nào là một miền lãng quên. Nó luôn chờ cô quay lại, dù trong trái tim mình, cô có muốn hay không.

Cô nghĩ về những đứa bé không biết gốc gác của mình. Những đứa trẻ này, chúng không biết mình đến từ đâu. Chúng không biết rằng, ngoài cái tên gọi Tây phương, còn có một tên gọi khác, ở một nơi xa xôi, nơi có những con đường làng quanh co, nơi có những buổi chiều gió lồng lộng, nơi có mùi thơm của đất, của lá cây, của những bữa cơm nhà.

Mỗi ngày, chúng dậy sớm, mặc đồng phục đến trường, nói tiếng Anh, chơi với bạn bè da trắng, da đen, da vàng – tất cả đều sinh ra ở đất nước này. Chúng không biết rằng mình là một phần của một câu chuyện dài, đã bắt đầu từ lâu, trước khi chúng bước chân vào thế giới này.

Một lần, trong giờ học về các quốc gia, cô giáo hỏi:

“Các em có biết đất nước của ông bà mình ở đâu không?”

Một đứa trẻ ngẩng đầu lên, trả lời:

“Đất nước của ông bà em? Chắc ở đâu đó ở Châu Á, đúng không ạ?”

Cô giáo cười:

“Đúng rồi, em. Nhưng cụ thể hơn, đất nước của ông bà em là đâu?”

Đứa trẻ ngập ngừng, im lặng. Nó không biết phải trả lời sao. Mọi thứ cứ mơ hồ như một đám sương mù, không có hình hài, không có hơi thở.

Cô giáo nhẹ nhàng nói thêm:

“Đó là một phần quan trọng trong câu chuyện của các em. Các em có thể không biết ngay bây giờ, nhưng một ngày nào đó, các em sẽ hiểu.”

Lời cô giáo như một hạt giống, gieo vào lòng đứa trẻ những câu hỏi mà không ai trả lời.

Về nhà, đứa trẻ hỏi mẹ:

“Mẹ ơi, ông bà mình ở đâu?”

Người mẹ im lặng một lúc. Cô nhìn ra ngoài cửa sổ, như thể đang tìm kiếm một điều gì đó đã mất từ lâu.

“Ông bà ở quê hương mình, con. Khi lớn lên con sẽ có thời gian để tìm hiểu thêm. Cuộc sống nơi đây mới là quan trọng, con cần phải hòa nhập.”

Đứa trẻ không hiểu hết, nhưng cảm giác có gì đó thiếu vắng trong câu trả lời của mẹ. Nó vẫn chưa nhận ra rằng chính mình đang đứng ở một giao điểm – nơi hai thế giới va chạm. Một là nơi mẹ đã bỏ lại, và một là nơi nó đang sống.

Những đứa trẻ này, chúng lớn lên trong một thế giới hiện đại, hòa nhập, thành công. Nhưng trong sâu thẳm, có những điều chưa bao giờ được kể, những câu chuyện chưa bao giờ được nhắc đến. Đó là một phần của cội nguồn, là những ký ức của mẹ, của ông bà, của những người đã đi và đã ở lại.

Chúng không biết rằng một ngày nào đó, khi đã lớn, khi đã trưởng thành, chúng sẽ nhớ về một nơi không thể trở lại, nhớ về một nơi đã không tồn tại trong ký ức. Chúng sẽ thấy mình bơ vơ giữa hai thế giới – một thế giới đã cũ, một thế giới đang chờ đón. Và chúng sẽ không biết làm thế nào để kết nối, để cảm nhận, để hiểu rằng quê hương không bao giờ chỉ là một mảnh đất, mà là một phần của cuộc đời, là cốt lõi trong từng giấc mơ.

Một ngày, khi đã trưởng thành, những đứa trẻ này sẽ có lúc tự hỏi, với một sự ngạc nhiên, về cái giá của việc sống giữa hai bờ – một bờ quá xa để với, một bờ quá gần để giữ lại những gì mong manh.

bài đã đăng của Vũ Khắc Tế

• giấc mơ đổi đời - 28.10.2025
• BÊN BỜ ĐẠI DƯƠNG - 02.07.2025