Những bài này xứng đáng có mặt trong bất cứ tuyển tập thơ hiện đại nào vì nỗ lực cách tân không chỉ nằm trong cách viết, cách cấu tạo mà trên hết là phong thái tư duy bất ngờ, cô đọng, thông minh cao độ buộc người đọc phải tham dự bằng tất cả óc tim và cảm xúc để nắm bắt vô vàn liên tưởng được phát sóng từ một từ trường thơ mãnh liệt.

Một chữ thường hiện đi hiện lại trong các bài hát là circus (gánh xiếc) khiến những kẻ ái mộ Bob Dylan nhớ đến khoảng đời cầm ca lang bạt của ông trước khi thành ngôi sao độc sáng. Nhưng trò xiếc circus còn là ẩn dụ để ví von không gian dystopia của văn minh tranh đua vật chất trống vắng các ý nghĩa và giá trị.

Cầm trên tay LA NOUVELLE REVUE FRANCAISE , Avril 1975 – nguyệt san từ Paris vừa gửi đến – tôi mở ra trang đầu và gặp phải bài L’année quarante của nữ thi hào Anna Akhmatova. Đây là bài thơ khóc Paris vào năm 1940 khi nước Pháp thua trận và thủ đô bị quân Đức chiếm đóng.

từng ngày dắt díu nhau
lũ sống sót quay lưng bỏ trốn

trùng điệp cờ xí bội bạc
ngổn ngang tượng đài phản trắc

…để đáp lại khẩu hiệu treo ở Times Square của Barbara Kruger:
I AM NOT TRYING TO SELL YOU ANYTHING!

đàn ông đàn bà
một cặp

suốt phim không thấy mặt

cũng chẳng chuyện trò

tay thua sạch trong cuộc đời
với gã cháy túi suốt canh bạc

ngồi trước văn phòng nhà táng
tranh luận về may rủi

Đề tặng Lorenzo de Médici, kẻ vừa nắm quyền ở Florence nhờ Tây Ban Nha trợ giúp, Quân Vương là một loại khảo cứu lý thuyết kèm cẩm nang hành động, vừa đào sâu bản chất của quyền lực vừa trình bày các chủ quyền chính trị khác nhau với kế sách chiếm đoạt chúng.

Đây là thời buổi buồn nản đối với những ai tin vào quyền đẩy lùi các giới hạn của tự do, quyền thử thách rủi ro, cũng như đôi khi quyền biến đổi cách nhìn thế giới của các nghệ sĩ và các công dân bình thường đang bị áp bức. Không còn gì khác ngoài việc tiếp tục khẳng định tầm quan trọng của đức tính can đảm này…

Tại sao Mao lại thoát khỏi sự khinh tởm của cả thế giới? Bởi nền độc tài Trung Quốc xét cho cùng chưa bao giờ đổi thay bản chất từ ngày vị chủ tịch của nó qua đời năm 1976. Chế độ này đồng ý với các phương pháp máu me của Mao, tiếp tục tàn bạo, sát nhân, đạp lên các giá trị phổ quát…

Bản sắc bắt nguồn từ truyền thống văn hóa, càng lâu đời càng kiên cố khó cải biến để thích nghi với hoàn cảnh khác lạ. Đây là thách đố chung cho mọi nghệ sĩ muốn sáng tạo cái mới, đặc biệt là nữ giới. Bởi họ không chỉ vật lộn với các qui ước thẩm mỹ hoặc tiêu chí trường qui…

Nếu ta nhớ Pop là cách viết tắt của Popular ( bình dân, quần chúng) thì có thể giải thích sức truyền bá của phong trào mỹ thuật này ở Mỹ. Dễ hiểu như hoạt họa và bích chương quảng cáo, Pop Art không gây dị ứng thẩm mỹ cho khán giả như các họa phẩm kiêu kỳ khó hiểu của chủ nghĩa hiện đại.

Không chỉ cách tân quan niệm mỹ học và chất vấn Cái Đẹp phương Tây từ thời cổ đại, các họa sĩ Âu châu từng bước nâng phái nữ lên hàng công dân nghệ thuật, không phân biệt đẳng trật hoặc màu da. Đây là thứ tuyên ngôn bằng tranh tượng cho bình đẳng và quan hệ hữu nghị…

Không thể du dương duy mỹ, nhà thơ nhập thế và đưa vai cùng chịu thập giá với đồng bào trên hành trình khổ nạn. Tiếng nói bị đọa đày gian truân thử thách trở nên thô sần, gân guốc, có lúc ngổ ngáo, phũ phàng hoặc khôi hài đen. Em yên tâm ngủ trên miếng đất không quy hoạch (Đừng đá vào giấc mơ em).

mây gãy cánh rụng đầy trời
hàng bạch dương động kinh co giật

thi nhân chưa kịp mở miệng

cuồng phong giựt phăng mọi cảm nghĩ

Người dân nổi dậy khi hiểu được mình là nạn nhân của một sự lừa đảo kéo dài một cách vô lý suốt bốn thập niên! Nạn nhân của một tên tiên tri giả, nạn nhân của một kẻ Giáng Thế rởm chứ không phải là Đấng Cứu Thế. Thế là họ mài đao lau súng để cắt khoét cái bướu độc ….

sáo vẹt tiếp tục ấp trứng
ruồi nhặng bu biện chứng

pháp luật lè nhè
công lý lải nhải

nâng ly chợt nhớ quê nhà
kê vàng nửa giấc, gần xa đất trời

trăng tròn soi suốt cuộc chơi
mùa xuân hữu hạn, từng người ra đi

giữa những cổ tự nhạt mờ đạo nghĩa
giữa lũ tượng đá lịch sử điếc câm

như con ba ba theo đàn cá lòa
bơi quanh viên kim cương quý

# cũ mới song song hai đường ray, các ngôn thuyết theo nhau về bến gió…
# đứng ngồi trong tủ kính thời gian, các giai nhân chờ thần chết xem mặt chọn hàng…
# niết bàn không có cổng vào, ngựa đá thẩn thơ chờ hiện tại…

Cả Lưu Hiểu Ba – giải Nobel Hòa Bình năm 2010, lẫn Mario Vargas Llhosa – người lấy Nobel Văn Chương cho Pêru, đều làm chứng cho một điều: không thể tách biệt các vấn đề thẩm mỹ ra khỏi những vận động xã hội – chính trị. Chúng khẳng định rằng ý thức về bản thân của một nhà văn luôn luôn được thúc đẩy bởi lịch sử ….

tôi phóng xe
quẩn quanh phố vắng

kéo theo
sáu mươi lần
giáng sinh không phép lạ

vô thường khép mở quyển kinh
tha phương là cuộc mưu sinh lỡ làng!

Thôi thì phất lá cờ tang
bay ngang địa ngục thét vang đất trời

BYE BYE! SÚNG ĐÃ GÃY RỒI!

giữa mạn đà la
rắn lại lột da

vũ điệu maya
đực cái mù lòa

biết mình không có khả năng
làm phiền đến bất cứ giấc ngủ nào

câm lặng
trước thăm thẳm trùng khơi
tôi hình dung

đá cũ nằm ngổn ngang
bài thơ của hoang tàn

mấy nghìn năm chớp mắt
lũ mèo hoang lang thang

khe nách mép đùi
rễ tủa

mật nhựa chín tươm
nửa thực vật

chủ nghĩa lạc quan của tôi
là thói quen được kiểm chứng từng ngày

mặt trời mọc trên biển Đông . . .
metro Paris vẫn chạy . . .