Học thuật “táo tợn” là học thuật cho ta thấy một khuynh hướng mới, và là một cái gì không thể gạt bỏ ngay tức khắc. Học thuật “tồi” là học thuật có thể gạt bỏ ngay tức khắc vì nó đưa ra những lập luận đã bị nhiều học giả coi là vô chứng cớ. Học thuật “táo tợn” cũng có thể trở thành học thuật “tồi” … nhưng QUÁ TRÌNH đề cử những chứng cớ là cốt yếu.

Cớ chi tôi đã không cho [độc giả] biết rõ hơn về số phận của nhân vật người hùng của tôi? Có thể vì anh ta phải chia sẻ số phận của cái thế giới nơi anh đã xuất hiện: biến mất và bị lãng quên, mang theo một trong các chìa khóa may ra có thể giúp chúng ta hiểu biết thêm về thảm kịch Việt Nam và cuộc chiến tranh của nó.

Rembrandt biết rõ điều này—cái sườn bò xẻ toang của hắn phải chăng chính là một thằng ở hang?
Cũng là Kytô nữa, dĩ nhiên, nhưng giống hơn cả là một thằng ở hang như chúng ta của một thuở không còn.

Em ghé thăm tôi bên trong quả táo.
Chúng ta cùng nghe tiếng lưỡi dao
gọt vòng quanh, vòng quanh mình, thật cẩn trọng
để lớp vỏ không rách toạc.

4. nàng trắng như ngà trước khi nó ngã vàng
5. những phân tử của bóng đêm
6. có khi là nỗi sợ hãi, nàng hỏi, có thể vậy, ta đáp lại
7. một cái chai màu xanh luồn qua một cái khác
8. nàng khát nước nhưng quyết định không uống, hoặc uống cho đến khi nổ tung

Thơ của Julio Cortazár không mấy liên quan đến Magic Realism, cũng tương tựa như thơ của Jorge Luis Borges, đa số trầm tư với những vấn nạn siêu hình; thơ Cortázar nhẹ nhàng hơn, đi sát đời sống hơn và kỳ lạ hơn. Những tượng trưng trong thơ ông thường gây nên sự ngạc nhiên

Với tôi, văn chương là một hình thức để chơi. Nhưng tôi luôn luôn nói thêm, có hai tầng lớp để chơi: Ví dụ, môn đấu banh bầu dục (football), căn bản là một trò chơi, nhưng trên nữa là trò chơi rất sâu sắc và nghiêm túc.

thật vô cùng khó khăn để giải thích thẳng thừng với mọi người là thỉnh thoảng anh lại nôn ra một con thỏ nhỏ. Và vì chuyện này luôn xảy ra khi anh chỉ có một mình, nên anh giữ kín sự việc cho riêng anh như biết bao yếu đuối sâu kín mà con người luôn giấu nhẹm

Thơ Ca đã từng là ký ức, thì nay trở thành tấm gương để con người soi vào. Soi vào để thấy riêng mình với những đam mê để sáng tạo những ảo tưởng riêng mình, và để không bị cưỡng ép bởi những bộ máy mộng mơ tập thể đã trở thành ký ức vô ngã của nhân loại.

Mặt trời nào sẽ lặn nơi đây? Trên những giấy gói kẹo và cùi vé vất bừa bãi đầy trên những khu đất phía sau nơi họ đã bứng đi những gốc cây, mặt đất bị nén bởi bước chân khúm núm – chỗ đó rồi lùi lại, đằng sau, chỗ này – bên trên những những bàn chân

Phan Quỳnh Trâm & Hòa Bình Lê giới thiệu / trích dịch
Alejandra Pizarnik là nhà thơ nữ kiệt xuất của Argentina, một thành tựu độc đáo trong thi ca bằng tiếng Tây Ban Nha.

Cả bà và ghế phai màu với thời gian. Khi bà trò chuyện
Tôi nâng niu những chữ Việt tôi còn hiểu

I see centuries in the dent of her skin,
a history book written in wrinkles. Her portrait

Mặt đất lạnh ngắt, gần như nước đá. Tôi ngồi khom xuống và con bé leo lên lưng tôi. Chúng tôi chạy băng ngang khoảng sân, rảo bước dưới những rặng cây. Đầu gối con bé cặp chặt hai bên hông tôi, một tay níu lấy vai tôi nó lướt nhẹ nhàng và thanh tú như một quả táo.

Nhưng thời đó thì hầu như mọi ngày đều là ngày nôn nóng mong chờ. Những tiệc sinh nhật, những chuyến đi tới hồ nước mát mẻ vào những trưa nóng bức, các bộ phim Lon Chaney, thằng gù nhà thờ Đức Bà, hồn ma nhà hát opera.

anh thường xuyên nhận thấy sự tươi rói lạ kỳ của các thi thể. Anh thường xuyên chạm mặt với những tên du côn vô lại, có dáng vẻ đáng ghét như những tên cướp đến gặp anh trước bình minh

Hai gã đàn ông đào xuống đất một cái hố. Nó rộng rãi và tương đối ấm cúng. Như một cái huyệt. Nơi người ta cố thủ.

Trước mặt họ là khẩu súng. Một kẻ đã phát minh ra nó, để người ta có thể dùng nó bắn vào con người. Thường người ta chẳng quen biết gì những con người đấy. Người ta còn không hiểu ngôn ngữ của họ

Như một gã chim sẻ màu, sau tràng âm thoát cổ, bạn đưa nguyên đầu ra ngoài trời
hôm nay chuyến tàu nguyên âm tơ tơi rù đuổi
ta thích những bè trầm ngâm ngậm trước khi mặt trời tới với người hè phố

Toòng teng ẩn dật trong áo thụng, lưỡi chuông
tinh tường là tâm điểm của quả chuông

It hangs deep in his robes, a delicate
clapper at the center of a bell.

Để trở thành một nhà văn chất lượng, cần phải hoàn toàn minh mẫn suốt thời gian viết lách, và có sức khoẻ tốt. Tôi hầu như phản đối quan niệm lãng mạn cho rằng viết văn là sự hy sinh và viết hay hơn trong tình trạng tài chánh kiệt quệ hoặc tâm tình dày xéo. Tôi cho rằng cần phải có tâm tình ổn định với điều kiện thể lực.

Văn học chẳng là gì cả, chỉ như nghề thợ mộc …. Viết một điều gì đó cũng gay go gần giống như đóng một cái bàn. Làm cả hai việc này đều thực tế, dữ liệu cũng khó như gỗ. Cả hai đòi hỏi thủ thuật và kỹ thuật. Về cơ bản, cả hai bao gồm một ít pháp thuật rất nhiều gian khổ. Như Proust đã nói, mười phần trăm cảm hứng, chín mươi phần trăm mồ hôi.

Kết quả trong thực tế, tất cả những gì phát triển trong văn chương của tôi là những ngôi nhà, người dân và ký ức. Tôi không chắc, liệu mình đã đọc Faulkner hay chưa, nhưng tôi biết, lúc đó, chỉ có mỗi kỹ thuật như Faulkner mới có thể giúp tôi viết lại những gì nhìn thấy.

Thế căn nhà của ông nhất định bị trúng bom vào lúc hai giờ rưỡi, một người đàn ông vừa nói vừa nghiêm trọng trề môi dưới. Cái này tôi vẫn thường nghe. Khi quả bom rơi xuống, đồng hồ đứng lại. Đấy là do sức ép

Chúng ta, đã cùng các thi nhân trãi qua một cuộc du hành của nội tâm với quá nhiều cung bậc và đa hình vạn biến, không gò ép theo một quy luật hay mô hình nào nhất định. Và chúng ta nhấm nháp nhiều thứ rượu được chưng cất theo từng cách kiểu, cá tính và phẩm cách riêng biệt khác nhau, liều lượng cũng như nồng độ, sắc mầu biến hiện khôn lường…

Những nhà thơ khác thuộc giai tầng trung lưu hay tiểu tư sản thì nổi loạn. Thơ Ca giúp nhóm này khám phá ra tự do, bạo động và gầm thét. Họ bốc cháy, tỉ như Rimbaud, Baudelaire và một số nhà thơ thuộc trường phái siêu thực khác. Các vị đó cho rằng, sáng tác Thơ Ca là cách thế để phủ nhận môi trường, nghĩa là phá hủy nếp sống thường ngày nhàm chán, quen thuộc ….

Văn hóa quân đội đòi hỏi sự phục tòng, khái niệm anh hùng hóa của sức mạnh, sự tôn vinh “dương” tính, trò chơi tuyệt đỉnh của nam giới chính là chiến tranh, lạc thú trong cách họ hòa đồng với bộ quân phục, đây là những đề tài văn chương. Nhưng tình cảnh, hậu quả của chiến tranh, đó không phải là văn học.

Chúng tôi đứng giữa vài cội hắc dương. Có cái gì hơi sáng nằm kia. Đi, Radi nói, mình nằm ở đấy. Tôi thấy một bộ xương người, như là cái tôi từng biết trong trường học.

cách duy nhất để hiểu
là chúng ta có những vết thương khủng khiếp bên trong như những cái mồm
cứng bằng kim loại chế tạo ở mỹ
chúng phạch mở bung ra như những chiếc ví và hẻm núi

Giải đoán và giải mã, để chuyển dịch, bịa đặt, duyệt lại;
  ngôi sao trừu tượng, tinh tú có thực;
vượt những biên giới chúng ta chưa hề biết có đó cho tới
  khi chúng ta bỗng thấy mình ở bên kia lằn ranh kia.