Chủ đề truyện chớp đã được hưởng ứng nồng nhiệt ngoài tưởng tượng. Các nhà văn đã nhanh nhạy lia ống kính cực cảm của mình, rọi chiếu vào mọi ngõ ngách và chụp giữ lại những gì mật thiết nhất với tâm tư họ. Kết quả là 16 tác giả với 18 truyện chớp như 18 lát cắt vào đời sống. Phần thơ, truyện ngắn, trích đoạn, tiểu luận và các mục thường xuyên vẫn đa dạng và phong túc.

Âm nhạc chữa khỏi căn bệnh gì của thế gian?
– Bệnh điếc trước cuộc sống. Thế gian đang mắc bệnh này.

Là người viết, bạn có bao giờ từng tưởng tượng là những nhân vật bạn đã sáng tạo sẽ trở thành sự thật hay không? Những người thật sống trong đời thật, đi đứng nằm ngồi, yêu ghét thương giận, và đi làm những công việc bạn đã trao cho họ làm trong câu truyện của bạn hẳn hoi. Là người đọc, bạn có bao giờ tự thuật lại cho mình nghe sau khi đọc xong một câu truyện rất hay không?

Trọng tâm của cuốn sách đầu tiên kỳ tuyệt của Aleksandar Hemon, Câu Hỏi Của Bruno (2000), là “Chàng Josef Pronek Mù & Những Linh Hồn Chết,” một truyện vừa, gần như hoàn hảo, mang đến cho chúng ta một trong những chàng trai trẻ lạc lối quyến rũ nhất trong văn chương kể từ khi Augie March chệnh choạng lê bước khắp Bắc Mỹ tìm kiếm một cuộc đời cho chính mình.

Đào lên một gốc hoa vàng
Ôi ta nghe động trăng ngàn suốt thu
Con giun con dế sa mù
Ngày mai thôi nhé thân phù ảo bay …

Xét kỹ quá khứ ông ta – từng làm ký giả, cầm bút, Hemon di cư qua Mỹ năm 1991 – cái thế giới bất-khả-tiên-đoán này nghĩ không có gì lạ. Cũng không gì ngạc nhiên về việc khám phá văn nghiệp của ông, như vật liệu cho phim ảnh. Thử tưởng tượng (ống kính quay gần): một người viết di cư lặn lội học Anh ngữ trong căn gác không-nước-nóng ở Chicago, với xe lửa “L”1 chạy rầm rầm phía trên.

Trong cái vắng mặt dài hạn
của sự an toàn,
mối xúc cảm què quặt
trườn người trên mặt băng ngôn ngữ

Những khi Đoan ngồi cạnh Trang, thấy chênh vênh khác biệt. Một Đoan đằm thắm chịu đựng, một Trang sôi nổi phản kháng. Vậy mà, lạ thay, trong dạ tiệc hôn lễ Đoan lần đó, lúc tôi choáng váng hơi men, ra ngoài hóng chút hương đêm thì gặp Trang đứng tựa trụ đèn tắt bóng. Kiểu đứng rụt vai, khuềnh khoàng là lạ ấy chỉ mình Trang có.

Chúng tôi thấy được nơi cuối chân trời có một làn khói mỏng rồi con tàu lớn dần, nhẹ nghiêng về một phía như trong bức vẽ của đứa bé. Tôi đội chiếc nón rơm tròn che nắng ngang mặt có hoạ hình 7 chú lùn. Tôi phải ngẩng cổ để nhìn tàu đang lớn dần. Nếu không, tôi chỉ có thể nhìn tới đầu gối của người lớn và những vệt mồ hôi trên áo họ hoặc những đường nhăn trên các cặp đùi phốp pháp.

anh vào phòng đây làm việc
thành viên tám bốn không sáu
anh đừng né cũng đừng đá
không ai giúp được anh đâu

Cách đây đã nhiều năm, hồi còn ở Sarajevo, tôi và em gái cùng bố mẹ đi xem một bộ phim. Bộ phim kể về một anh chàng đẹp trai đi tìm một kho báu, thế rồi trong cuộc hành trình ấy, anh ta gặp một cô nàng xinh đẹp.Mẹ tôi ngủ gật ngay tức thì; phim ảnh vốn thường làm cho bà dễ buồn ngủ. Bố tôi thì có một phản ứng khác. Hết cảnh đầu tiên, bố tôi khịt khịt mũi tỏ ý giễu cợt:“Thật là ngớ ngẩn,”ông thì thầm vào tai tôi.

Khi bên ngoài mưa, gió cứ
rỉ rả, nguyên một đêm tôi&
m thức, chỉ để chơi; sáng
ra, ngồi tọng gần chín củ

Trăng du đãng ngủ nhờ thềm lạnh
Muốn mời vào nhà không chiếu chăn

The homeless moon sleeps overnight on the steps outside
I really want to ask him in, but where to find the extra floor-mat and blanket?

Từ khi nào mà trái tim anh trở thành mỏng
đến nỗi anh có thể gõ vào bên hông của nó
và làm thơ trên đó
ở giữa nhịp đập

an okra plant was knocked down last night
the heavy rain
or afterwards the moon so cold and bright?

một cây đậu rổ bắp đêm qua ngã ngửa
mưa nát đất
hay vì sau đó trăng quá lạnh quá sáng ?

làm con người sống mấy chục năm
mà bể khổ trầm luân bất tận
yêu thương đó buồn pha sắc giận
vừa khóc ròng lại há mỏ cười

Có buổi chiều không muốn làm gì cả / nghĩ / nói gì cả
cho
trăm con sông nuôi nấng tuổi dại mình
chảy đầy trí nhớ

vì người đã yêu tôi,
mặt trăng và hoàng hôn
tinh tú và những đóa hoa
cao trào vàng kim và thầm lặng ánh bạc

Anh Lục ôm tôi. Trong giữa những giao động từ gió biển, tiếng sóng kéo rì rào trên cát, đập vào bờ đá cuối bãi, giọng người quanh đây ú ớ, có mấy tiếng chim ang ác. Anh Lục nhìn ông Biển, gật đầu. Một tiếng hét lớn, cùng lúc với gót chân phải đạp mạnh xuống cát, nơi anh Lục đứng, có một tảng đá xám.

Of these houses
Nothing remains
But certain
Shreds of walls

Tự nhiên xòe
Bàn tay tôi lồi lõm những tín mạch bao chùm
Nhúc nhích mọc chồi phận ở từng ngòn tay
Tôi không mang màu lá nõn xanh.

cất vào đây
những hân hoan ngây ngất
cất vào đây
những nhiêu khê chìm nổi

Tôi hiểu nhất hình ông đạo đưa hai bàn tay ra
đuổi xuống khỏi thiên đàng
những chàng tử vì đạo:
chẳng còn gái trinh nữa đâu.

Họ đâm lo lắng thêm, nỗi lo của mình và thêm cả của người thân vừa gặp gỡ nữa. Không gặp nhau họ còn yên tâm hơn, lòng còn nuôi chút hy vọng là những người kia đã tìm thấy công việc, có cơm ăn, và nếu không may, cả ngày không có việc làm, họ trở về ăn mớ cơm của người có việc mang về.

Cộng đồng thơ ca, mặc dù nổi danh với những cãi cọ vặt vãnh, những đôi co cắng đắng, thì nó thực sự là tuyệt vời giỏi giang trong công tác tưởng niệm người vừa mất. Những nhà thơ biết cách làm gì ở những tiệc sau lễ tiễn linh. Tôi vẫn luôn luôn cảm nhận rằng chữ lời của một nhà thơ, tham dự vào truyền thống xướng tán, huyền ẩn, cổ sơ, giữ cho nhà thơ ấy sống mãi.

Những ngày gần đây, cả trong và ngoài nước, có nhiều thảo luận sôi nổi trên các diễn đàn, báo chí văn nghệ về “Tự Truyện Lê Vân – Yêu Và Sống”. Những cuộc thảo luận này có cường độ nóng tương tự như những cuộc thảo luận về “Bóng Đè”, về “Cánh Đồng Bất Tận”, về “Nhật Ký Đặng Thùy Trâm”. Người khen cũng lắm, kẻ chê cũng nhiều.

“Cô phải thay van tim, nếu không sẽ chết.” Vị bác sĩ giải phẫu quả quyết. “Không còn lựa chọn nào khác hở bác sĩ?” “Phải dùng van tim heo thay thế.” Vị bác sĩ giải phẫu thứ nhì kết luận.

Từ cà phê Giải Lao nhìn sang bên kia đường là nhà hát Opéra. Ánh sáng thắp lên vây quanh Mozart, Bach, Schubert. Từ nhà hát Opéra nhìn lại cà phê Giải Lao là mầu mưa che khuất hai chỗ ngồi. Ai đó vừa châm điếu thuốc hút. Sợi khói ngả nghiêng, rớt lại câu hát buồn.