Trang chính » Sáng Tác, Tùy bút Email bài này

mùa thu không trở lại

Em ra đi mùa thu
Mùa thu không trở lại…
Phạm Trọng Cầu

image

Thu đến, không đột ngột gì đâu, vì người ta biết, có người chờ- như một lời nói thầm- có khi không thoát ra khỏi cổ họng, nhưng một người nhạy cảm, tinh ý có thể nhận ra được. Hình như cũng không nói gì, có thể là một tiếng thở dài mà người ta ngộ nhận là một tiếng than vãn. Tôi thường đổ gán tội cho mùa thu là nó hay gieo buồn cho người, nhưng mùa thu chẳng nói gì để phân bua lời vu khống của người. Thu cứ đến, sau khi những ngày mùa hè đi khuất vào trong ngõ vắng rồi, thậm chí không để lại một chút bóng.

Tôi ngạc nhiên chút ít là năm nay người ta để ý mùa thu nhiều hơn những năm khác, trên radio người xướng ngôn vui vẻ loan báo tin mùa thu đã đến rồi, cho mở những bài hát mùa thu giấu kỹ trong tủ khóa cả năm nay, trên Ti Vi cũng vậy, lác đác vài tấm ảnh mùa thu cũ đem ra chiếu lại, và đặc biệt là trên báo. Tin tức, ngoài những tin chính trị gay cấn, tin nhảy lầu tự tử, các văn nhân thi sĩ dù cổ kính đến mấy hay hiện đại cỡ nào, ồ ạt tán thưởng mùa thu bẳng những đoản văn, bài thơ đủ mầu (vàng đỏ tím cam….) ngoại trừ mầu xanh vì mầu xanh đã lỗi thời rồi. Trong vài ngày người ta tạm quên những tin thời sự gay gắt, những chuyện làm nhức đầu, đau bụng, lái xe đi vào mùa thu. Tôi hơi ngờ ngợ không biết mình có khéo tưởng tượng hay không, chứ mùa thu nào thì cũng như mùa thu nào, như lời của vua Sa lô môn, một vị vua nổi tiếng giàu có nhất và khôn ngoan nhất trong vòng các vị vua từ đó mãi đến nay và đời đời mãi mãi không có ai sánh vai cùng: mặt trời mọc, mặt trời lặn, nó lật đật trở về nơi nó mọc. Gió thổi về hướng nam, kế xây qua hướng bắc, nó xây đi vòng lại không ngừng, rồi trở về vòng cũ nó. Mọi sông đều đổ vào biển, song không hề làm đầy biển, nơi mà sông thường chảy vào, nó lại chảy về đó nữa. Tôi thấy mùa thu có cái gì khang khác với những mùa thu trước, thật ra chỉ là những khang khác trong lòng tôi.

Tôi đang làm một cuộc thí nghiệm nhỏ về mùa thu của mỗi miền trên đất Mỹ. Mỹ rộng lớn, mênh mông, máy bay bay mà còn thấy xa xôi huống chi lái xe hoặc đạp xe đạp, đi bộ thì chẳng thấy gì ngoài những hàng cây bên đường. Mùa thu ẩn nấp trong các miền đất khác nhau cũng khác nhau. Đây là những miền đất tôi từng đi qua, từng ở, có khi chỉ vài ngày, khi tính hàng năm, hàng chục năm. Mùa thu ở California thì phải đi tìm, vì nó nằm đâu đó như vô tình, như hời hợt, lác đác phía sân sau nhà người, lẻ loi bên cạnh biển vắng, chẳng quan tâm đến ai. Mùa thu Texas thì có ngóng gẫy cổ cũng không thấy, thi thoảng thấy một cây đậm mầu góc phố, trố mắt nhìn thì ra là một gốc cây chết. Dường như mùa thu rủ nhau tụ tập trong các tiểu bang miền Đông, nơi mùa thu phải bày hàng ra đường để bán garage sale vì nhiều quá không thể chất chứa trong nhà. Nhưng hãy đi ra các vùng ngoại ô, hay đi lên núi mà xem, thế nào cũng có người chết vì mầu sắc buồn quá mà đẹp quá, đẹp chẳng có bút mực nào vẽ nổi, chẳng ngòi viết hay tư tưởng nào tả nổi. Khi thấy một cái gì đẹp quá thì mình chỉ biết đứng thần người ra, thở dài: đẹp quá, rồi ngã xuống chết. Có người nhảy tưng lên mà hét: đẹp quá. Thì mùa thu mỉm cười khiêm tốn quay mặt đi để người ta lại thêm chết mê chết mệt vì nhan sắc diễm lệ quá chừng.

Tuy mê mùa thu là vậy mà trong thơ tôi rất thường khi tả mùa thu gẫy cổ lộn đầu chứ không có nồng nàn âu yếm như hầu hết các người làm thơ khác. Thật giống hệt với cái tính khí trái tính trái nết của mình, đây này một vài câu:

tôi đặt con gián dưới bóng mặt trời và nhìn ngắm
có một tiếng ve kêu bay ngang qua nó
khi mùa thu đến và trượt té
rơi cộc lốc trên sàn gỗ
bị thương ở mắt cá chân mà khóc
tiếng động của chiếc lá
chỉ vừa đủ đánh thức sự suy tư chậm chạp
chút mầu buồn nhạt của nắng
mùi của giấc mơ tàn phai
trộn lẫn đêm và ngày
trộn lẫn tôi và cánh gián dưới bóng mặt trời…

Thật là một sự đối xử thiếu công bằng. Mùa thu chưa bao giờ trượt té cả. Chẳng bao giờ rơi cộc lốc trên sàn gỗ cả. Dù có một cái sàn gỗ phía sau nhà, vừa đủ để kê một cái bàn, có ba hay bốn cái ghế, mà phần nhiều chỉ dùng có hai cái. Những cuộc hội ngộ của tri kỷ thường là chỉ có hai, ba thì loãng, mà bốn thì đã nhạt nhòa. Cái sàn gỗ ngó ra một backyard cũ kỹ, cây cối rêu phong, mặt đất ẩm thấp, mùa thu chỉ làm nó sáng lên một chút nhờ mầu sắc buồn rũ của lá. Tôi thường ngồi một mình, rồi chịu không nổi với sự một mình, đứng dậy đi vào nhà ngó ra sân, gọi cho một người mà mình biết sẽ chẳng bao giờ tới được vì hắn đã chết trên sườn đồi năm nao. Tôi đã mô tả mùa thu dưới cái nhìn của một người mắc bệnh trầm cảm mà chẳng bao giờ thú nhận mình là một người trầm cảm. Một người trầm cảm thật sẽ không bao giờ làm thế.

image

Dầu vậy, tôi chẳng phải là một người trầm cảm, chỉ là một căn bệnh thoáng qua khi tôi nhớ mùa thu. Đó là những buổi sáng khi tôi lái xe đi đến nơi làm việc, là một cái nhà thờ nhỏ nằm trong một khu rừng, đây là nơi tôi đã ngồi ngơ ngẩn quên cả soạn bài giảng, và hình dung một cánh nhạn ngang trời biệt tăm.

Ngôi nhà thờ trong ảnh là một nơi mà tôi mơ ước. Và phần nào mơ ước đó đã biến thành hiện thực khi đến Maryland vào đầu năm 1998, còn rất bỡ ngỡ với mùa thu của núi rừng Đông Bắc, hầu như chưa biết gì. Vào mùa thu trong năm, tôi đã rất bàng hoàng một buổi chiều khi khóa cửa nhà thờ chuẩn bị ra về, dù đã biết, đã thấy, vẫn không khỏi ngơ ngẩn khi nhìn ánh lá vàng rực lên trong bóng chiều của khu rừng trùm kín ngôi nhà thờ. Cả một không gian có một cái gì man mác buồn thương, giữa sống và chết, giữa niềm vui nỗi buồn, giữa những băn khoăn ray rứt, ngậm ngùi thắt ruột. Khi trái tim tôi nhuốm bệnh, tôi đi nhiều vòng trong khu rừng một mình, nhìn ngôi nhà thờ bằng đá trắng phía xa, mà nghĩ đến thiên đàng. Thiên đàng, nơi đó có còn lá vàng, có còn mùa thu?

Có một lần trong mơ tôi đi lạc vào khu rừng thu với ngôi nhà thờ đó. Tôi còn biết rõ là mình mơ, tôi còn biết rõ là ngôi nhà thờ đó ở một ngôi làng bên Pháp, mỗi buổi chiều những người đàn bà mặc váy thụng mập mạp còn đi quét lá mà chẳng nói chuyện gì với nhau cả, họ đang lọt thỏm vào trong rừng thu mà đầu óc nghĩ những chuyện bên ngoài mùa thu, chuyện chồng chuyện con, chuyện chợ búa bếp núc. Rồi những thiếu nữ trong làng lớn lên, mới đó lấm tấm tàn nhang trên gò má rám hồng, nhảy cỡn lên trong nắng hè, mồ hôi trong chân tóc, mà bây giờ đã biến thành những phụ nữ mập mạp mặc váy thụng xòe rủ nhau đến quét lá, cào lá. Những việc làm theo thói quen chẳng đem lại chút hứng khởi hay cảm động nào với họ. Nhưng có một lần tôi nhìn thấy một thiếu nữ áo xám đứng trong cửa sổ bên hông nhà thờ ngó ra ngoài – có ai thấy khung cửa sổ đó không – dường như mới vừa qua một cơn bệnh, da mặt xanh xao và mắt nhìn xa vắng, cái nhìn của một người vừa đưa tiễn tình yêu. Nàng chẳng hay biết có ai nhìn mình, mà cái nhìn của tôi cũng chẳng chủ ý gì, chỉ là một cái nhìn thoáng qua như một nét vẽ phớt trên nền trời. Tôi nhìn vì thấy vẻ bạc nhược của nàng quá tương phản với mầu sắc đỏ vàng long lanh của lá trong rừng. Đôi mắt nàng như một trời thu cô liêu. Và từ đó, tôi thấy mình cảm động hơn mỗi độ thu về.

Điều làm tôi kinh ngạc ấy là tôi đã nhìn thấy khung cảnh rừng thu và ngôi nhà thờ trắng nằm ngay trên đất Mỹ, chứ không phải là Pháp. Tháng mười, tôi nhớ mùa thu vào tháng mười, đâu khoảng cuối tháng mười. Tôi cố làm ra vẻ bận rộn tối đa vào những ngày cuối tháng mười để tìm một ngày nghỉ mà không phải mặc cảm phạm tội. Tôi sợ cô đơn lắm và biết chẳng bao giờ mình có thể ở trong rừng quá được một tiếng đồng hồ, thế nào cũng cuống cuồng tìm một lối để đi ra cho mau chóng, như nếu không khéo đi ra cho chóng thì chầy sẽ bị biến hình thành một gốc cây rừng thiên thu mãi mãi. Thành cây thì làm sao nói cho ai biết nỗi lòng của mình, vào những lúc thèm nói như thèm một tô phở ở một nơi trên nửa bán cầu ngược lại. Chẳng lẽ đứng im lặng mãi cho đến khi nào trời đất biến thành tro bụi? Tôi rủ một cái bóng đi theo mình. Hai chúng tôi, đứa lái xe đứa ngồi cạnh, chỉ quay nhìn chứ không nói gì cả, mà tôi thấy mình bớt cô đơn, bớt quính quíu. Tôi lái xe lên rừng thu, hy vọng tìm thấy một cái gì, như là một xác ướp mới đem ra từ lăng mộ của các Pha ra ôn Ai cập. Khi tôi mới đến đầu mùa thu, một cái cổng vàng úa dàn chào tôi, và kìa, một đoàn nữ binh mùa thu phía sau nó đang chuẩn bị tấn công. Không, nó đã khởi sự tấn công.

Chỉ trong khoảnh khắc, khi chiếc xe vừa lăn bánh, thì chúng tôi đã bị cả rừng thu trùm lấp, chìm khuất, chẳng ai còn trông thấy chúng tôi nữa. Toàn thể chúng tôi sẫm mầu, úa tàn. Tôi cố gắng nhớ một bài hát nào đó rất đẹp về mùa thu nhưng chẳng thể nhớ, trong tai chỉ văng vẳng những lời thê thiết của Guillaume Appolinaire trong L’Adieu:

J’ai cueilli ce brin de bruyère

L’automne est morte souviens-t’en

Nous ne nous verrons plus sur terre

Odeur du temps brin de bruyère

Et souviens-toi que je t’attends

Và bỗng dưng mà những lời chuyển hóa của Bùi Giáng mà tôi đã chép kỹ vào trong một ngăn riêng biệt của ký ức trong nhiều chục năm cho đến khi trí nhớ mòn mỏi vì những nếp nhăn trên trán và những sợi tóc đã bạc trên mái đầu lưa thưa gió thổi:

Ta ngắt đi một cành hoa thạch thảo

Em nhớ cho Mùa Thu đã chết rồi

Chúng ta sẽ chẳng tương phùng được nữa

Mộng trùng lai không có ở trên đời

Hương thời gian, mùi thạch thảo bốc hơi

Và nhớ nhé, ta vẫn chờ em đó…”

Lời của Vũ chen vào ngày đó. Chúng ta sẽ chẳng bao giờ gặp nhau được nữa. Mộng trùng lai không còn có trên đời. Tại sao lại thê thảm đến vậy. Thi nhân có một mối sầu hận nào quá khắn khít với mùa thu đến nỗi phải thốt lên những lời vĩnh biệt đau lòng ấy. Khi tôi nhìn qua bên cạnh, cái bóng đã biến mất như chưa từng hiện hữu, như chưa từng có một lời mời và một lời nhận lời, như chưa bao giờ đi cùng tôi. Bây giờ tôi một mình, hốt hoảng như vừa chui đầu vào một cái máy MRI kín mít, nhưng không kịp hốt hoảng vì nỗi vui mừng gặp lại cố nhân. Tôi đã đi vào trong vòng tay ôm ấp của mùa thu. Mùa thu ôm choàng lấy tôi. Mùa thu vẫn còn đấy, đâu có chết. Mùa thu chỉ làm tôi có cảm giác đang chết. Tôi cảm giác rằng tôi đang ở trong một vòng tròn bao la ngút mắt không bến bờ, cái vòng tròn rực rỡ những chiếc lá, không có một kẽ hở. Tôi đang ở trong một thế giới khác, hoàn toàn xa vắng cách biệt với thế giới con người. Tôi nằm dài trên thảm xác lá, ngửa mặt nhìn lên không gian tím mầu. Tôi nghĩ rằng chẳng ai còn có thể thấy tôi nữa, mà chỉ thấy mùa thu.

Đó là mùa thu mà tôi định sẽ vẽ lại lần nữa, khi còn có thể vẽ được. Mỗi buổi sáng khi thức dậy, còn nằm trên giường, lắng nghe hoạt động của thân thể, thì điều đầu tiên mà tôi nhớ là mình còn khỏe mạnh. Và lời đầu tiên mà tôi thốt ra trên môi là tạ ơn Chúa. Khi người ta còn trẻ, còn ngang tàng khí phách, thì vẫn coi trời bằng vung, nghĩ mình có thể thay đổi được những gì mình muốn. Nhưng khi bước vào hoàng hôn, nhìn ngắm vẻ tê tái của trời chiều, thì biết rằng không phải là mình muốn làm gì cũng được, sức khỏe không phải là của mình, nên nhìn lên cao chứ không nhìn vào mình nữa. Và sáng nay, khi tôi ngắm nhìn mùa thu đang tới, cảm giác nỗi cảm động trong từng sợi tóc, giọt máu, mùa thu một lần nữa khởi sự tấn công. Khi chiếc xe hơi tôi đang lái trôi vào mênh mông, và ở giữa mênh mông là một ngôi nhà thờ trắng, bị che khuất bởi vô số lá thu vàng, như đột ngột hiện ra trong một giấc mơ. Ngôi nhà thờ, như cảm giác cho biết, đã nằm ở đấy hàng nghìn năm, không một bóng người lai vãng, nhưng hoàn toàn giữ nguyên dáng vẻ cô tịch thiêng liêng không một vết dao hay dấu đạn nào của thời gian có thể đụng chạm đến. Nó như một thứ linh vật bất tử.

Tôi chầm chậm, len lén lại gần ngôi nhà thờ, đến sát cửa, đưa tay vặn cái chốt lỏng lẻo như cố tình chờ tay người chạm đến thì rơi. Nó rơi ngay khi tôi chạm đến. Tôi nhìn vào bên trong, mọi thứ im lặng, tĩnh mịch, bốc mùi ẩm mốc của mùa thu thiên thu, thoảng trong gió rừng tiếng đồng hồ lách cách lịch kịch leng keng. Những điều đó không còn ý nghĩa gì khi tôi bước vào, rơi tự do trong khoảng không gian mà tôi còn ý thức được. Khi tôi ra đi, thì mùa thu không bao giờ trở lại nữa.

bài đã đăng của Trần Nguyên Đán


Phần Góp Ý/Bình Luận

Xin vui lòng bày tỏ trách nhiệm và sự tương kính trong việc sử dụng ngôn ngữ khi đóng góp ý kiến. Da Màu dành quyền từ chối những ý kiến cực đoan, thiếu tôn trọng bạn đọc hoặc không sử dụng email thật. Chúng tôi sẽ liên lạc trực tiếp với tác giả nếu ý kiến cần được biên tập.

Lưu ý: Xin vui lòng bỏ dấu tiếng Việt để giúp tránh những hiểu lầm đáng tiếc từ độc giả trong việc diễn dịch ý kiến đóng góp. Bài không bỏ dấu sẽ không được hiển thị. Xin chân thành cám ơn.

CAPTCHA

*

@2006*2018 damau.org ♦ tạp chí văn chương Da Màu ♦ Web services provided by InfoResources Center, Inc. Scroll Up Log in | Entries (RSS) | Comments (RSS)