Có lần trong một hội nghị về sáng tác, một người đàn ông da trắng hỏi con rằng sự huỷ diệt có cần thiết trong nghệ thuật không. Ông ta hơi chồm người về phía trước, cặp mắt xanh của ông chớp chớp dưới cái mũ thêu hàng chữ vàng ‘Nam Vet 4 Life, cái bình dưỡng khí nối vào hai lỗ mũi ông kêu xè xè bên cạnh. Con nhìn ông ta như đã từng nhìn những người cựu chiến binh da trắng trong cuộc chiến đó, nghĩ thầm ông đáng tuổi ông nội của mình, và con trả lời là không. “Dạ không, thưa ông, sự huỷ diệt không cần thiết trong nghệ thuật.” Con nói thế không phải vì con chắc như vậy, mà bởi vì con nghĩ rằng nói ra điều đó là giúp cho chính mình tin như thế.
Nhưng tại sao ngôn ngữ của sáng tạo không thể là ngôn ngữ của sự tái tạo?
Anh đã tàn sát với bài thơ đó, chúng ta thường bảo. Anh quả là một sát thủ. Anh bước vào cuốn tiểu thuyết đó với súng nổ đùng đoàng. Tôi đang nện vào đoạn văn này, tôi đang đập cho nó vỡ vạc ra, chúng ta hay nói vậy. Tôi đã khống chế buổi hội thảo đó. Tôi đã đóng sập nó lại. Tôi đã nghiền nát nó ra. Chúng ta đã đập tan cuộc tranh tài. Tôi đang vật lộn với nàng thơ. Tiểu bang đó, nơi nhiều người đang sinh sống, là một tiểu bang trận mạc. Cử toạ này là cử toạ mục tiêu. “Anh giỏi lắm, anh bạn ạ,” một người đã có lần bảo tôi trong một bữa tiệc, “anh đang chém giết bằng thi ca. Anh đang hạ gục tất cả mọi người.”
Một buổi chiều nọ, trong lúc cùng bà ngoại xem truyền hình, cả nhà mình thấy một đàn chuột lemming vùng Bắc cực chạy thành hàng ra khỏi vách đá, cả bầy rơi ào ào xuống núi trong sắc màu Technicolor. “Tại sao tụi nó lại tìm tới cái chết kiểu đó vậy?” bà ngoại há hốc mồm, kinh ngạc hỏi. Như mọi lần, con bịa chuyện ngay tại chỗ: “Tụi nó không cố tình làm vậy đâu, bà Ngoại. Con này chạy theo con kia trong một gia đình đó thôi. Tụi nó không biết chỗ đó là một vách đá.”
“Đáng lẽ người ta phải dựng một cái bảng ‘Stop’ chứ.”
Trong khu phố của chúng ta, có nhiều tấm bảng như vậy, nhưng không phải lúc nào chúng cũng có ở đó.
Ở cuối đường có người đàn bà tên Marsha. Bà khá nặng ký và có mái tóc như goá phụ của một ông chủ nông trại, kiểu tóc cắt tém ở trước và hai bên, để dài thành từng lọn dày ở phía sau. Bà thường đi từ nhà này qua nhà nọ, khập khiễng vì cái chân đau, thu thập chữ ký kiến nghị dựng những tấm bảng “Stop” trong khu phố. Chính bà cũng có hai đứa con trai, bà đến từng nhà nói như vậy, nên bà muốn tất cả những đứa trẻ được chơi đùa an toàn.
Hai đứa con của bà tên là Kevin và Kyle. Kevin lớn hơn con hai tuổi, về sau đã chết vì dùng bạch phiến quá liều. Năm năm sau, Kyle, em của Kevin, cũng chết vì quá liều. Sau đó, Marsha dọn đến một khu nhà tiền chế ở Coventry cùng với người em gái. Những tấm bảng vẫn còn ở đó.
Sự thật là chúng ta không phải chết nếu chúng ta không muốn chết.
….
Mẹ còn nhớ buổi sáng, sau một đêm trời đổ tuyết, lúc chúng ta thấy mấy chữ FAG4LIFE xịt nguệch ngoạc bằng sơn đỏ trên cánh cửa trước nhà của mình không?
Những sợi nước đá phản chiếu ánh nắng lấp lánh. Mọi vật đều rạng rỡ và sắp tan vỡ ra.
“Mấy chữ này nói gì vậy con?” mẹ hỏi, run rẩy vì không mặc áo ấm. “Mấy chữ này nghĩa là ‘Chúc Mừng Giáng Sinh’mẹ ạ,” con đáp, chỉ tay vào hàng chữ. “Mẹ thấy không, vì vậy mà nó màu đỏ để lấy hên đó mẹ.”
Người ta bảo bị nghiện ngập có liên quan đến chứng rối loạn lưỡng cực. Nghiện ngập là do một số chất trong não của chúng ta, người ta nói vậy. Con có nhiều chất không đúng, mẹ ạ. Hay nói cách khác, con còn thiếu chất này hay chất kia. Người ta có một loại thuốc để trị tình trạng đó. Có cả một ngành công nghệ về thứ thuốc này. Kiếm ra hàng triệu bạc. Mẹ có biết là có người đã làm giàu nhờ sự buồn bã không? Con muốn tìm gặp ông triệu phú của nỗi buồn Mỹ. Con muốn nhìn thẳng vào mắt ông ta, bắt tay ông và nói, “Tôi rất vinh dự được phục vụ tổ quốc của tôi.”
Có điều là như thế này, con không muốn nỗi buồn của con bị biến thành xa lạ với chính mình, cũng như con không muốn niềm vui của con bị làm thành xa lạ. Buồn hay vui gì đều là của con. MK! Buồn hay vui gì thì cũng là do con tạo ra mà. Nếu niềm hân hoan con cảm thấy không phải là một triệu chứng “rối loạn lưỡng cực” mà là một điều con đã phải đấu tranh khó nhọc mới có được, thì đã sao? Con có thể nhảy cẫng lên, hôn vào cổ mẹ thật mạnh lúc về nhà, biết rằng tối hôm đó nhà mình ăn pizza, vì bữa tối ăn pizza là đã quá đủ, là niềm cảm hứng muôn đời và không cưỡng lại được của riêng con. Nếu con chạy ra ngoài vì mặt trăng đêm nay tròn vành vạnh, ngộ nghĩnh như trong những cuốn sách thiếu nhi, lấp ló qua các hàng thông xanh, trông như một viên thuốc khổng lồ, kỳ ảo, thì đã sao?
Cũng giống như khi chúng ta thấy một vách đá trước mắt, và rồi thình lình không biết từ đâu ra xuất hiện một cây cầu sáng rỡ, và chúng ta sẽ chạy thật nhanh qua cái cầu đó, dẫu biết rằng, sớm muộn gì bên kia cầu sẽ còn một vách đá khác. Nếu nỗi buồn của con thật ra là người thầy sáng suốt nhất của con thì sao? Và bài học luôn luôn là như thế này: Chúng ta không việc gì phải giống như mấy con chuột lemming mù quáng của vùng Bắc cực. Chúng ta có thể dừng lại.
Ban Biên Tập chuyển ngữ
Nguồn:
Ocean Vuong, On Earth We’re Briefly Gorgeous (Penguin: 2019)
Chuyên đề “Chống Kỳ Thị & Bạo Lực” của Da Màu được hỗ trợ một phần bằng nguồn tài trợ (cho năm tài chính 2023-2024) do Thư Viện Tiểu Bang California quản lý, với sự hợp tác của Bộ Xã Hội và Uỷ Ban đặc trách cộng đồng Người Mỹ gốc Á Châu và quần đảo Thái Bình Dương cho dự án Stop the Hate (Ngăn Chặn Lòng Thù Hận). Để báo cáo mọi sự việc liên quan đến tội ác và những hành động kỳ thị chủng tộc, và để nhận lãnh hỗ trợ, xin vui lòng truy cập trang mạng của Bộ Dân Quyền (Civil Rights Department) Tiểu Bang California, CA vs Hate.
This resource is supported in whole or in part by funding provided by the State of California, administered by the California State Library in partnership with the California Department of Social Services and the California Commission on Asian and Pacific Islander American Affairs as part of the Stop the Hate program. To report a hate incident or hate crime and get support, go to CA vs Hate.
bài đã đăng của Ocean Vương
- sức nặng của cuộc sống: về hy vọng, thang thoát hiểm và niềm tuyệt vọng hiển hiện - 08.01.2024
- Trên Thế Gian Chúng Ta Có Thời Lộng Lẫy - 27.06.2019
- Đầu Hàng - 17.06.2016