V. CẢNH NHÀ TRƯƠNG BA

Hồn Trương Ba
Như vậy thì suýt nữa là tôi chết hẳn bà nhỉ?

Vợ Trương Ba
May mà có ông Đế Thích…

Hồn Trương Ba
Kinh thật! Chết hẳn không được sống nữa! (Ngẫm nghĩ). Ai bảo không sợ chết là nói khoác, chứ tôi, tôi sợ lắm. Cứ nghĩ đáng nhẽ mình…là lại sợ. May quá, mình lại được sống. lại được đi lại, làm lụng, trông thấy mặt trời, được ăn những trái cây trong vườn, ngửi mùi hoa ngâu, hoa lý trước thềm, uống nước chè tươi bà nấu.. Lại được bên bà, nhìn thấy bà.. Sống, thật là lý thú!

Vợ Trương Ba
(Rụt rè) Nhưng…nhưng.. ông đã…

Hồn Trương Ba
Đã khác hẳn trước, phải không? (Rầu rĩ). Bà đã quen hình vóc này của tôi chưa?

Vợ Trương Ba
Đã gần một tháng, cũng…cũng quen dần ông ạ!

Hồn Trương Ba
Vậy là sao.. Tôi vẫn chưa quen được! Cái thân xác có phải bộ quần áo đâu mà dễ quen, dễ đổi. Có khi người ngoài nhìn vào còn dễ quen chứ chính bản thân mình thì… đã gần một tháng, tôi là tôi mà cứ như không phải là tôi.. Trước kia tôi đâu có biết Anh hàng thịt này là ai.. (Ngắm nghía lại tay chân mình). Cái thân xác cũ của tôi, tôi mang đã 50 năm chứ cái thân xác cồng kềnh này.. (Lắc đầu).

Vợ Trương Ba
Quen dần..nhưng mà..Lắm lúc không hiểu sao tôi vẫn nhớ tới hình vóc ông hôm qua, lại thương cho cái người nằm dưới đất ấy…

Hồn Trương Ba
Người nào? Dưới đất chỉ là cái xác..Thế mà bà bảo: Chỉ có cái hồn mới là đáng kể! Thân xác là kẻ khác nhưng hồn vẫn là mình cơ mà!

Vợ Trương Ba
Tôi hỏi thật, từ hôm mang thân Anh hàng thịt, mình thấy trong người thế nào, có như xưa không?

Hồn Trương Ba
Tôi khỏi hẳn cái chứng đau lưng với bệnh hen xuyễn. Người thấy khoẻ mạnh lắm. Anh hàng thịt này là người lực lưỡng to béo nhất chợ mà.

Vợ Trương Ba
Giờ một bữa ông ăn 8,9 bát cơm. Trước ông ăn yếu lắm. Mà giờ ông lại hay đòi uống rượu.

Hồn Trương Ba
(Ngại ngùng) Chẳng hiểu tại sao. Chắc vì Anh hàng thịt nghiện rượu. Xưa tôi ghét nhất cái thứ đó! Bây giờ tôi vẫn ghét, nhưng cái thân xác tôi mang đã quen với thói cũ của nó…

Vợ Trương Ba
(Ngậm ngùi) Bây giờ ông trẻ hơn xưa đến hơn hai mươi tuổi, Anh hàng thịt mới ngoài ba mươi mà.. ông sức vóc như thế, mắt ông còn tinh, tóc ông đen nhánh còn tôi đã già rồi, tôi đã là bà lão rồi..

Hồn Trương Ba
Kìa bà nó.. Thì tôi có muốn thế đâu!

Vợ Trương Ba
Chiều qua ông lại sang nhà hàng thịt à?

Hồn Trương Ba
Bà vợ ông ta cứ sang đây! Bà ấy đã hiểu ra rằng tôi không phải là ông hàng thịt nhưng bà ấy vẫn khóc lóc, nài nỉ kêu rằng giờ bà ấy bơ vơ không nơi nương tựa, quán hàng thịt thà chẳng ai giúp cho! Bà ấy kể lể thảm quá, nghĩ cũng tội! Thôi chẳng gì mình cũng mượn thân xác chồng người ta, cũng phải sang đỡ đần bà ấy ít việc nặng. Tôi lóng nghóng có biết mổ lợn đâu, nhưng cũng phải đỡ đần bà ấy một tay..

Vợ Trương Ba
Tính ông hay thương người, mà bà ấy cứ được đằng chân lân đằng đầu, mơi đầu chỉ nói sang đây nhìn ông cho đỡ nhớ chồng, rồi lại lằng nhằng nhờ việc nọ kia! Mà nghe đâu người ta nói mụ ta cũng không phải người đứng đắn đâu!

Hồn Trương Ba
Ô kìa! Thì tôi có…

Vợ Trương Ba
Chồng mới chết, đã cứ sang rủ rê ông về nhà, chẳng phải không đứng đắn là gì? Phải mụ ta được cái có nhan sắc, người cứ phây phây ra, hai con mắt lúng la lúng liếng…

Hồn Trương Ba
Người ta thế nào liên quan gì đến tôi, bà rõ lẩn thẩn!

Vợ Trương Ba
Vâng, tôi lẩn thẩn, tôi già rồi mà…

Hồn Trương Ba
Mình thật là.. (Buồn bực). Xưa nay có bao giờ mình nói năng như vậy với tôi đâu!

(Chị con dâu vào)

Chị con dâu
(Với hồn Trương Ba) Con đã làm cỏ quanh mấy gốc cam, đã gánh nước tưới đủ các khóm cây thầy mới trồng. À, cây mơ ra hoa rồi thầy ạ!

Vợ Trương Ba
(Vui) Thế ư? Phải đắp thêm vùn ao vào gốc cây, rồi còn làm giàn cho dưa.. Nhiều việc đấy. Mùa xuân này lộc non lên tốt phải biết, chẳng mấy chốc cả khu vườn sẽ um tùm lá xanh… Đến tháng tư, tháng năm mẹ con tha hồ ngắm quả… cái Gái hôm nay có giúp mẹ làm cỏ không?

Chị con dâu
Có ạ! Nó đuổi kiến bắt sâu trên từng cái lá, cẩn thận khéo léo lắm! Nó bảo hồi ông nội còn sống, ông dậy nó thể.. Nghĩa là hồi còn ông nội kia, ông Trương Ba cũ ấy..

Vợ Trương Ba
(Nói với hồn Trương Ba) Cái con bé, đã giảng giải cho nó bao lần: ông nội mày đây, ông Trương Ba mày đây. Nó bảo thế có hai ông Trương Ba à? Nói thế nào nó cũng không nghe, nó vẫn cứ lảng không dám đến gần ông thế đấy!

Hồn Trương Ba
Đừng rầy la tội nghiệp nó. Tâm trí trẻ nhỏ làm sao hiểu đựơc hình vóc bên ngoài khác, con người thực bên trong khác. (Buồn rầu). Dẫu sao nó xa lánh tôi, tôi cũng rất buồn. Trước kia hai ông cháu tôi vẫn quấn quýt bên nhau là thế.. Chỉ tại tôi, tôi không tự làm mình sống được, phải sống nhờ vào thân người khác…

Chị con dâu
Thầy, thầy đừng buồn. Chúng con đối với thầy vẫn một mực yêu thương hiếu thảo như xưa.

Hồn Trương Ba
Con dâu của thầy, con không e ngại sợ hãi gì với hình vóc mới của thầy sao?

Chị con dâu
Thưa thầy, khi chưa làm bạn với anh Cả, con đâu đã được biết thầy u. Hình dáng, nét mặt thầy u con nào đã quen thuộc. Ngày mới bước chân về làm dâu, lần đầu ra mắt thầy, thấy thầy có vẻ nghiêm nghị, con hãi lắm. Nhưng rồi sống lâu trong nhà, được thầy yêu thương đùm bọc, được thầy chỉ bảo dậy dỗ bao điều, con đã yêu kính thầy như chính cha con ở nhà. Thầy vẫn dạy chúng con: cái bên ngoài có quan trọng gì, chỉ có tấm lòng yêu thương và trí tuệ cao sáng của con người ta là đáng kể. Khi thầy từ nhà người hàng thịt trở về, chỉ qua vài cử chỉ, lời nói con nhận ra thầy ngay.

Hồn Trương Ba
(Cảm động) Con, con như con đẻ của thầy, có lẽ con còn biết thương thầy hơn chính cả thằng Cả nữa.

Anh con trai
(Từ trong buồng bước ra) Mọi người lại kể xấu tôi rồi. Tôi không biết thương thầy sao? Hôm qua thầy là thầy, hôm nay thầy ở trong thân Anh hàng thịt, tôi đối với thầy vẫn thế thôi…Mà tôi nghĩ thầy đổi thân xác thế càng hay! Thậm chí tôi còn mong được như thầy. Thử hình dung mà xem: Bọn lái buôn trên tỉnh, bọn quan nha lính tráng chúng đã nhẵn mặt tôi rồi, khó giở trò gì với chúng được, bỗng dưng một hôm nào đó từ mặt mũi tới người ngợm tôi thay đổi hoàn toàn, tôi ra bộ một anh lái buôn ngờ nghệch mới mang hàng quý từ phương xa đến, thể nào chúng cũng mắc lỡm với tôi, tôi sẽ vét túi được cả những thằng keo kiệt nhất!

Hồn Trương Ba
Cả! Thầy mượn thân Anh hàng thịt, không phải làm những việc như anh nói.

Anh con trai
Thế để làm gì ạ?

Hồn Trương Ba
Để sống, để được sống!

Anh con trai
Thì làm như con nói cũng là để sống đấy thôi! để giành giật lấy được một chỗ sống tươm tất trong cõi đời này, bất cứ việc gì người ta cũng làm được! cái Anh hàng thịt mà thầy mượn xác ấy, anh ta cũng như con thôi. Anh ta là người buôn bán tháo vát. Ừ mà mang thân anh ta, giờ thầy mạnh chân khoẻ tay rồi, thầy cũng không nên cắm cúi với mảnh vườn ở nhà làm gì! Hay là…Đúng rồi, hay là thầy lên tỉnh với con, hai cha con ta sẽ…sẽ..

Hồn Trương Ba
Sẽ đi lừa thiên hạ chứ gì?

Anh con trai
Thế nào là lừa đảo? (Lắc đầu). Tính nết thầy vẫn chẳng thay đổi gì .. Tôi tưởng bây giờ thầy nghĩ khác đi rồi cơ.. Tôi nói thầy nghe nhé: Đến cái thân thầy mang cũngkhông phải của thầy, chẳng qua thầy núp nhờ vào đó thôi…So với việc ấy, việc gian lận lừa đảo một vài món hàng của tôi ngoài chợ, nào có nghĩa lý gì!

Hồn Trương Ba
Nhưng tôi cũng có muốn vậy đâu, có thích thú gì đâu!

Anh con trai
Thầy muốn hay không, thì sự thể vẫn như vậy. Một khi đã mưu cầu được sống với bất cứ gái nào thì cũng chẳng nên chê việc này thơm, việc kia hôi!

Hồn Trương Ba
Thằng khốn kiếp (Quát to) Im ngay!

Vợ Trương Ba
Ông đừng quát lên thế nữa! Mà tiếng ông bây giờ có nhỏ nhẹ như trước đâu, ông quát lên như sấm ấy, nghe sợ lắm!

Hồn Trương Ba
(Cáu) Ra nói to tôi cũng không có quyền nữa sao? Cả cái tiếng của tôi cũng không phải là của tôi nữa sao? hả? Hả? (Lại quát to hơn. Tiếng quát như lệnh vỡ gầm lên vang động khắp nhà. Mọi người trong nhà im thin thít. Cái Gái từ trong buồng chạy ra chăm chú nhìn Hồn Trương Ba)

Anh con trai
(Nhếch mép) Thầy cứ quát cho hả giận, cũng chẳng thay đổi được gì đâu. Chẳng phải chỉ cái giọng, toàn bộ cái lốt thầy mang giờ cũng chả phải là của thầy. Bản thân con người thầy đứng kia giờ đã là một cái gì…Một cái gì ..không ngay thật rồi!

Chị con dâu
Nhà không được nói thế!

Vợ Trương Ba
Cả, mày nỡ nói như vậy sao?

Anh con trai
Tôi chỉ nói sự thật! lạ quá, tại sao mọi người lại sợ sự thật nhỉ?

Hồn Trương Ba
Mày bước ngay đi, bước đi với những việc làm ăn của mày, những sự thật gớm ghiếc của mày!

Anh con trai
Gớm ghiếc? cả nhà cứ việc khinh thị tôi. Thử hỏi nhờ ai mà thời buổi này nhà ta còn được đàng hoàng tươm tất như vậy? Cả thầy nữa, giờ thầy ăn mỗi bữa 8,9 bát cơm, rồi nào rượu nào thịt.. Tiền làm ruộng làm vườn của u mà đủ cung phụng thầy chắc? Tiền làm vườn chỉ đủ nuôi thân ông Trương Ba chứ không đủ nuôi ông hàng thịt. U lo thắt ruột nhưng không dám hé răng với thầy, chỉ còn biết trông cậy vào tôi, vào đồng tiền tôi buôn bán mang về.. Thầy còn xỉ vả tôi cái gì? Đã đến nước này thầy còn cao đạo.

Hồn Trương Ba
(Lắp bắp) Mày…mày…(Tát mạnh anh con trai, anh con trai ngã xuống, lồm cồm đứng dậy, ôm má. Vợ Trương Ba và chị con dâu kêu lên)

Anh con trai
(Nhìn máu ở bàn tay) Ông đánh tôi? (Trừng trừng nhìn hồn Trương Ba). Bố tôi xưa không bao giờ đánh tôi như vậy! Tôi nói thật cho ông biết: ông không phải là bố tôi, ông không còn là bố tôi nữa!

Vợ Trương Ba
(Sợ hãi nhìn chồng) Trời, sao ông nỡ đánh nó đau thế? Xưa ông có đánh con bao giờ đâu, đối với ai ông cũng điềm đạm nhẹ nhàng cơ mà!

(Cái Gái tới bên bố, đỡ bố dậy, căm tức nhìn hồn Trương Ba)

Anh con trai
(Chùi máu ở miệng, đột nhiên cười phá lên, gạt cái Gái ra) hay, hay lắm! Thế mới đúng! Thế mới đúng là bố! Không rụt rè nhu nhược như trước (Thán phục). Thầy khoẻ thật, đứa nào lôi thôi, thầy sẽ choang vỡ mặt nó ra. Được, được lắm (Cười to và bỏ đi)

Chị con dâu
Nhà (Chạy theo chồng)

Cái Gái
Lão giết lợn (Cũng chạy đi)

(Hồn Trương ba ngơ ngác nhìn hai bàn tay mình. Vợ người hàng thịt thập thò bên khung cửa)

Vợ người hàng thịt
Ông, ông ơi! (Vẫy hồn Trương Ba)

Vợ Trương Ba
(Lạnh nhạt) Bà lại đến đấy ư? Có việc gì thế?

Vợ người hàng thịt
Ông ơi, con lợn to nó phá chuồng xông ra ngoài, chạy lồng khắp vườn, một mình tôi không sao bắt được, ông sang giúp tôi một tay!

Vợ Trương Ba
Sao việc gì bà cũng chạy sang đây? Kệ thây con lợn nhà bà!

Vợ người hàng thịt
Trước kia tôi đâu phải động tay tới những việc đó! Giờ không sang đây gọi ông ấy thì gọi ai, ông ấy nhanh nhẹn, lực lưỡng..

Vợ Trương Ba
Chồng tôi có phải đứa ở nhà bà đâu mà bà sai?

Vợ người hàng thịt
Bà nói năng cho biết điều một chút. Tôi đã nhường nhịn bà nhiều rồi. Ừ thì hồn chồng bà, nhưng thân là chồng tôi. Không nhờ cậy chồng tôi thì chồng bà lấy gì mà đi lại, cười nói, ăn uống?

Vợ Trương Ba
Phải ở trong cái thân phàm phu tục tử của chồng bà, cũng chẳng thích thú gì đâu!

Vợ người hàng thịt
Vâng, chỉ có hồn chồng bà là quý. Tôi cần gì biết đến hồn vía chồng bà! Tôi cần là cần cái chân tay sức vóc ông nhà tôi. Có được sức vóc ấy cũng là do công tôi bao năm chăm nom, săn sóc. Còn thiếu thứ gì ông ấy thích mà tôi không nấu nướng cưng phụng, tôi ngâm đủ thứ rượu rắn cao hổ cho ông ấy uống… Mà ngay bây giờ bà thử hỏi hồn chồng bà xem, lần nào ông ấy sang tôi nhờ cậy việc gì, đều làm cơm lành canh ngọt cho ông ấy xơi. Hôm kia tim gan bầu dục, hôm qua cháo lòng tiết canh, lần nào ông ấy cũng tấm tắc khen ngon! Đấy là xác chồng tôi ăn hay là hồn chồng bà ăn? hừ, hồn chồng bà ké vào thân chồng tôi mà được no thì có!

Vợ Trương Ba
Dào ôi, không có hồn chồng tôi thì xác chồng bà đã rữa dưới mồ rồi!

Hồn Trương Ba
Thôi, thôi tôi xin các người, tôi xin các người!

Vợ người hàng thịt
Bà không cho ông ấy sang thì bà giữ lấy hồn chồng bà, trả thân chồng tôi cho tôi mang về!

Hồn Trương Ba
Khổ lắm (với vợ Trương Ba) Tôi van bà! (Với vợ người hàng thịt) Cả bà nữa, bà về cho tôi nhờ! Vâng, rồi tôi xin sang…

(Vợ người hàng thịt ra về)

Vợ Trương Ba
Ông quen cái thói của lão hàng thịt, ông lú lẫn vì món tiết canh hay ông đã ăn phải bùa của con mụ lẳng lơ ấy rồi?

Hồn Trương Ba
Lại cái giọng ấy, tôi đến điên lên mất thôi! (Ôm đầu ngôì phịch xuống chõng. Bà vợ Trương Ba vùng vằng đi ra ngoài)

Hồn Trương Ba
(Một mình) Lôi thôi rắc rối quá. Núp trong hình bóng người khác, thì chẳng dễ dàng gì.. Sống với nhau hơn 30 năm, có bao giờ vợ chồng nghi kị nặng lời với nhau như bây giờ… (Sau một lát) Bà có lý nhưng tình cảnh vợ Anh hàng thịt ngẫm cũng thương..(một lát) Mà mình cũng chẳng hiểu ra sao nữa, khi ở trong cái nhà này, khi ở bên vườn tược, cây cối thân thiết, mình thấy tâm hồn thật thanh khiết, vui sướng. Còn mỗi lúc sang nhà Anh hàng thịt, lòng mình ngỡ ngàng nhưng chân tay mình bỗng lanh lợi hoạt bát hẳn lên. Nhất là hôm qua, lúc… lúc đứng gần chị vợ hàng thịt, chân tay mình bỗng nóng ran cả lên.. Mình.. Nhưng mình nghĩ gì thế này? Đâu phải chân tay mình, chân tay người hàng thịt đấy chứ! (Sợ hãi đứng dậy
đi đi lại lại)

(Có tiếng ồn áo ngoài cửa)

Tiếng Lý trưởng
(Quát to) Quân bay, đứng gác quanh nhà, không cho đứa nào ra nghe chưa!

(Tiếng tuần đinh “Dạ” ran. Lý trưởng và Trương tuần vào nhà, một tay chống gậy hèo, một tay ôm tráp sổ sách. Vợ Trương Ba chạy ra)

Vợ Trương Ba
Lạy ông Lý ạ!

Lý trưởng
Người trong nhà ra hết cả đây! (Chị con dâu và cái Gái chạy ra, Lý trưởng chỉ Hồn Trương Ba). Đây hả, chính thằng này hả?

Trương tuần
Bẩm ông Lý, đúng nó đấy ạ!

Vợ Trương Ba
Có chuyện gì vậy ông Lý?

Lý trưởng
Mụ là mụ Trương Ba hả?

Vợ Trương Ba
Thưa vâng ạ.

Lý trưởng
Mụ có biết trong làng này, ai là người trông nom mọi việc, cai quản từng người không? Ai?

Vợ Trương Ba
(Sợ sệt) Thưa ông, ông Lý trưởng ạ.

Lý trưởng
Thế mà mụ không biết ta đến có việc gì à? Ra các người gớm thật, không còn coi phép tắc luật lệ ra gì nữa! làng xóm đồn đại ầm lên, xôn xao đến trên huyện, trên tổng… Thật là một việc động trời, đâu đâu người ta cũng chỉ bàn có mỗi một chuyện: Gã hàng thịt ngang nhiên bỏ nhà bỏ vợ tới ở nhà mụ vợ lão Trương Ba mới goá chồng, tự nhận mình chính là lão Trương Ba … (trỏ vợ Trương Ba). Mụ to gan cướp chồng người ta!

Vợ Trương Ba
Kìa ông Lý, thực ra, đây chính là chồng tôi, ông Trương Ba nhà tôi!

Lý trưởng
Mụ không phaỉ già mồm! Phép nước nghiêm minh không cho kẻ nào làm xằng! Trên có quan lớn đèn giời xoi xét, dưới đã có các lý trưởng đây là tai mắt trong làng. Hôm nay ta thân chinh tới đây, di tận mặt, bắt tận tay, trị tội kẻ càn rỡ, đặng còn bẩm báo lên trên! (chỉ hồn Trương Ba). Gã kia đứng dậy! Có giỏi nhắc lại ta xem nào: Anh là ai, tên gì?

Hồn Trương Ba
Thưa, tôi là Trương Ba ạ!

Lý trưởng
(Trợn mắt) Trương Ba chứ không phải Hợi bán thịt lợn ở xóm Hạ?

Hồn Trương Ba
Không ạ!

Lý trưởng
(Với Trương tuần) Được rồi, giở sổ sách ra! (Trương tuần giở sổ sách ra). Trong này có đầy đủ: sổ đinh, hộ tịch, tín bài, thẻ sưu, có ghi rõ nhận dạng từng người trong làng, trong tổng có cả dấu tay nữa.. đây rồi, (Đọc) Tạ văn Hợi làm nghề bán thịt lợn ở chợ Hạ, cao hai thước mười ba tấc. (Với Trương tuần) Đo!

Trương tuần
Đúng ạ!

Lý trưởng
(Đọc tiếp) Một nốt ruồi nhỏ trên đuôi lông mày hữu (với Trương tuần) Xem xem!

(Trương tuần xem xét lông mày hữu hồn Trương Ba)

Trương tuần
Không sai ạ!

Lý trưởng
Sổ quan thì sai thế nào được! Lại gần đây, đưa ngón tay cái đây! (Lấy dấu tay hồn Trương Ba rồi ngắm nghía, so sánh với dấu tay trong sổ). Y hệt! Thế là rõ như ban ngày! Anh còn chối vào đâu nữa, đích thị anh là Tạ Văn Hợi bán thịt lợn.

Hồn Trương Ba
Nhưng ..nhưng không phải ạ.

Lý trưởng
Anh phải là Tạ Văn Hợi! Sổ sách đã quy định thế rồi! Anh đừng chối!

Hồn Trương Ba
Tôi không dám chối, cái thân tôi mang là của Anh hàng thịt, nhưng hồn tôi là hồn Trương Ba…Tôi là Trương Ba!

Lý trưởng
Lệ nước, phép quan, sổ sách không có mục gì ghi chép về hồn cả? Cái hồn anh có hình thù ra sao? Vuông hay tròn hả?

Chị con dâu
Đã gọi là hồn làm sao có hình thù bởi nó không vuông hay tròn mà là vui buồn mừng giận, yêu ghét…

Lý trưởng
Toàn những chuyện vớ vẩn! Thôi, đừng vẽ sự!

Hồn Trương Ba
Sao lại vớ vẩn, thưa ông Lý! Cái hồn mới là phần chủ chốt của con người ta…

Lý trưởng
Mặc cái hồn nhà anh, ta không biết! Ta chỉ biết theo nhận dạng trong sổ quan, anh là Hợi ở xóm Hạ! Thế thôi! Vậy mà cách đây ít hôm, người nhà anh lên báo rằng anh chết đột ngột! Việc đầu tiên bây giờ là ta phải huỷ tờ giấy khai tử của anh đi! (Xé tờ giấy khai tử). Việc thứ hai: Anh phải về nơi cư trú cũ, tức là nhà anh ở xóm Hạ. Sau đó anh phải tiếp tục mở cửa hàng bán thịt lợn. Anh đã nhận chu cấp đủ thịt lợn cho trại lính huyện tới cuối năm, anh phải làm tròn..

Hồn Trương Ba
Thưa ông, nghề của tôi là làm vườn, tôi đâu biết buôn bán thịt lợn..

Vợ Trương Ba
Chồng tôi không đi đâu cả!

Lý trưởng
Im mồm! Rồi đến lượt ta hỏi tội mụ! (với hồn Trương Ba). Anh có đi không?

Hồn Trương Ba
Không! Tôi không thể…

Lý trưởng
(Quát)Tuần đâu! Trói nó lại, lôi về đình!

(Tiếng tuần đinh bên ngoài dạ ran. Trương tuần xăm xăm tiến tới định trói Hồn Trương Ba. Anh con trai Trương Ba xuất hiện trên khung cửa)

Anh con trai
Khoan đã, ông Lý, để tôi thưa chuyện đã..

Lý trưởng
(Hất hàm) Anh là ai?

Anh con trai
Tôi là con cha tôi…

Lý trưởng
Ta..nom mặt anh quen quen..

Anh con trai
Ông Lý không nhận ra tôi à? (Hạ giọng). Thì mới tuần trước tôi vừa được mang biếu ông Lý …(Nháy mắt). Về khoản chuyến thuyền buôn trước ấy..

Lý trưởng
À..ta nhớ ra rồi!

Anh con trai
Việc gì chẳng có cách thu xếp với nhau cho ổn thoả.. ông Lý này, thì cứ cho đây là Anh hàng thịt thật đi, chuyện hồn vía ông Lý không biết nhưng… Thực ra là Anh hàng thịt hay không phải Anh hàng thịt, thì ông Lý có mất gì đâu nào? Những chuyện quanh co mập mờ ở đời, không phải là không có miễn là chúng ta – ở đây nghĩa là chúng tôi cư xử cho biết điều, phải không ạ (Ra hiệu cho Lý trưởng, ý muốn Trương tuần ra chỗ khác, Lý trưởng khoát tay ra hiệu cho Trương Tuần lui ra)

Lý trưởng
(Với anh con trai) Anh muốn gì?

Anh con trai
(Đặt trước mặt Lý trưởng một túi tiền) Gọi là có chút ít.

Lý trưởng
To gan thật, anh hối lộ ta đấy à?

Anh con trai
Đây là chút lòng thành…. để ông Lý trà nước..(Bỗng đổi giọng) 100 quan! Xin ông Lý xuê xoa cho việc này! Đừng bắt (Chỉ hồn Trương Ba) phải về nhà hàng thịt!

Lý trưởng
Khó lắm, đã có lệnh quan…

Anh con trai
(Cười) Quan ở xa, ông Lý ở gần, do ông cả.

Lý trưởng
(Nghĩ ngợi) Gay đấy…Nhỡ trên họ biết..Hay là thế này: ban ngày ông cứ ở đây, với bà này (chỉ vợ Trương Ba). Ban đêm ông về ở với vợ hàng thịt.

Vợ Trương Ba
(Giãy nãy) Không được!

Anh con trai
U, để tôi thu xếp nào, có gì mà không được! (với Lý trưởng) ông Lý xét cho!

Lý trưởng
(Nghĩ ngợi) Hoặc ít ra, ông ấy cũng ở hàng thịt đến nửa đêm, đợi sau giờ lính canh đi điểm mặt người trong các hộ xong, mới được về… Không còn cách nào khác đâu!

Anh con trai
U ạ…đành phải thế thôi!

Lý trưởng
(Nhấc túi tiền) Việc hệ trọng, đổi từ người này thành người khác mà chỉ có trăm quan tiền…hơi ít đấy chú mày ạ.

Anh con trai
Còn ít à?

Lý trưởng
Có một mình ta đâu, còn lũ tuần đinh, còn các bậc kì hào tai mắt trong làng, ta cũng phải thu xếp sao để cho họ làm ngơ cho, lại còn quà cáp với các quan trên nữa.. Cũng tốn lắm đấy chứ chẳng chơi, chẳng phải chỉ như chuyện một chuyến thuyền trốn thuế hôm nọ đâu…

Anh con trai
Ông Lý yên trí, đâu khắc có đấy. Chẳng dám để ông Lý thiệt!

Lý trưởng
Ồ, thế thì ta cứ coi như tạm thư việc này lại. Trước mắt là từ tối nay, ông này (Chỉ hồn Trương Ba) phải sang nhà hàng thịt ở, tới nửa đêm mới được về. Rồi từ mai phải mở lại cửa hàng thịt!

Anh con trai
Vâng, ông Lý yên tâm, sẽ mở lại hàng thịt ngay. (Với hồn Trương Ba) Vốn liếng tôi sẽ cấp cho thầy!

Lý trưởng
Ở bên nhà hàng thịt, anh phải là Hợi hàng thịt, ở bên nhà Trương Ba, anh lại là Trương Ba. Thế là ổn chứ gì?

Anh con trai
(Đỡ lời bố) Vâng, ổn lắm ạ!

(Cái Gái từ nãy giờ vẫn đứng im một góc nghe bỗng lên tiếng)

Cái Gái
Không, không được! Người này không phải là ông nội tôi!

Lý trưởng
Cái gì?

Cái Gái
Người này không phải là ông Trương Ba!

Lý trưởng
Gừm!

Cái Gái
Ông nội tôi người gầy gầy, tóc bạc, trán ngắn mà mắt sáng lắm, hiền lắm cơ mà! Còn ông này má béo phị, lông mày rậm như chổi xể, trông dữ dữ là! (Với hồn Trương Ba) Ông lừa cả nhà, lừa tất cả mọi người nhưng không lừa được tôi đâu! Ông giả vờ làm ông nội, về chiếm chỗ của ông nội trong nhà…Không được đâu!

(Lý trưởng quay sang nhìn anh con trai)

Anh con trai
(Quát) Im mồm! Trẻ ranh biết gì việc người lớn! (Với Lý trưởng). Ông Lý đừng chấp trẻ ranh (với cái Gái). Cút ra chỗ khác! Cút! (Xô cái Gái ra cửa, xoay vào, rút trong tay nải xâu tiền nữa ấn vào tay Lý trưởng) Đâu khắc có đó ông Lý ạ!

Lý trưởng
(Vừa cất tiền vừa nói) Các người đến là rắc rối (Quát to) Tuần đinh! (Tiếng tuần đinh dạ) Lui nghe! (Với hồn Trương Ba) Nhớ lời ta dặn đấy! (Đi ra)

Vợ Trương Ba
Lạy trời, thế là họ để ta yên chứ Cả?

Anh con trai
Đã có tôi lo! Cả nhà thấy chưa? Không có tay tôi thì còn lôi thôi to với họ! Đồng tiền của tôi được việc đấy chứ! (Với hồn Trương Ba) Nén bạc đâm toạc tờ giấy! Thầy muốn giữ được hồn thầy trong thân hàng thịt, không lắt léo không xong! Nhưng thầy yên trí: ta sẽ bù lại bằng cửa hàng bán thịt của thầy! Cửa hiệu ấy vốn đắt hàng lắm. Tôi đã bảo mà. Thầy mang thân Anh hàng thịt thế mà hay! (Cười to)

(Đèn tắt, chuyển cảnh)

VI. NHÀ NGƯỜI HÀNG THỊT

(Hồn Trương Ba và vợ người hàng thịt. Trời đã khuya)

Hồn Trương Ba
(Tay áo xắn cao, mặt buồn rầu, ném mấy con dao bầu đầm đìa máu vào thùng, nói với vợ người hàng thịt) Con lợn tôi đã xẻ xong, thủ chân giò để trong thúng, thịt xếp trên phản đậy mấy tàu lá chuối, tim gan bầu dục trong cái rổ treo trên quang, chị để ý kẻo mèo chó nó tha..

Vợ người hàng thịt
(Mỉm cười) Được rồi, ông khỏi lo… Mà bữa nay ông chọc tiết pha thịt cũng thạo dần rồi đấy!

Hồn Trương Ba
(Lúng túng) Cũng …cũng tạm!

Vợ người hàng thịt
Em đã nói với ông rồi: Có khó gì đâu, ông nhỉ? Sức vóc như ông (Cầm tay Trương Ba). Hai bàn tay này vốn nhanh nhẹn tháo vát lắm!

Hồn Trương Ba
(Bối rối rụt tay lại) Công việc đã xong, giờ đã khuya, tôi phải về…

Vợ người hàng thịt
Về! Hôm nào cũng vội vã thế? Ngồi xuống đây với em một lát đã, ông… Bát tiết canh em đánh cho ông, để trên chõng, ông đã xơi chưa?

Hồn Trương Ba
Rồi!

Vợ người hàng thịt
Cả cút rượu nữa, ông đã uống chứ?

Hồn Trương Ba
Đã!

Vợ người hàng thịt
Với đĩa hành sống, em biết ông thích xơi hành sống?

Hồn Trương Ba
Vâng, cám ơn chị.

Vợ người hàng thịt
Cám ơn khách sáo thế? Mà sao ông cứ gọi em là chị?

Hồn Trương Ba
(Lúng túng) Thôi tôi xin phép..phải về…khuya rồi.

Vợ người hàng thịt
Ngoài kia đang mưa rét, sương gió mịt mờ khắp trời…(Cầm chai rượu dưới gầm để lên bàn). Ông uống nữa đi, thứ rượu tăm say nhưng dịu…em phải cất công đi xa lắm mới mua được. (Rót ra chén). Ông uống với em một chén, em cũng uống (Rót cho mình). Nào, ông!

(Hồn Trương Ba ngần ngừ nhấp rồi uống cạn)

Vợ người hàng thịt
(Uống) Ấm nóng cả người.

Hồn Trương Ba
(Vội vã đứng dậy) Tôi phải về.

Vợ người hàng thịt
(Cũng đứng dậy) Ông (Buồn rầu). Ông lại về bên ấy…Còn em thì còn lại một mình, trong gian nhà trống trải này…em sợ…

Hồn Trương Ba
(Ái ngại) Chị sợ gì?

Vợ người hàng thịt
Em sợ…một mình…Ông hãy ở lại lát nữa…một lát nữa thôi…

Hồn Trương Ba
Khuya quá rồi, không tiện, chị Hợi ạ.

Vợ người hàng thịt
Nhưng không tiện cái nỗi gì kia chứ? Ông không có quyền nán lại một chút hay sao? Chẳng lẽ ông cứ mãi coi mình như đứa ở hết giờ làm công lại về? đây là nhà của ông cơ mà! Và em, em là…Sao ông cứ khăng khăng lạnh nhạt với em, bỏ mặc em vò võ một thân một mình?

Hồn Trương Ba
Hiểu tình cảnh chị neo đơn vất vả, tôi đã không nề hà gì công việc hàng họ, thịt thà…

Vợ người hàng thịt
Em không cần thịt thà..Trước thì em cũng cần đấy, nhưng bây giờ em không thiết nữa! Em không thể sống thế này mãi được! Em đâu đáng phải chịu sự hững hờ của ông..Em là vợ ông!

Hồn Trương Ba
(Khổ sở) Chị, chị phải biết rằng tôi không phải là chồng chị, không phải là anh Hợi. Hơn ai hết, chị biết rõ điều đó.

Vợ người hàng thịt
(Sau một hồi im lặng) Em biết, em biết chứ! Chính vì vậy mà em càng thương quý ông. Em đi lấy chồng năm mười sáu tuổi. Suốt mười năm sống bên chồng, em chưa hề biết một lời nói dịu dàng, một cử chỉ ân cần..chỉ toàn những lời thô bạo, lỗ mãng..Ngoài chuyện buôn bán lừa lọc, ông ấy chỉ biết ăn, ngủ và say rượu…Cả ban đêm, khi gần gũi vợ, ông ấy cũng say khướt. Rồi những trận đòn tàn tạ, nhớ lại em còn kinh hãi..(Vợ người hàng thịt nhắm mắt lại, trước mắt chị như hiện ra cảnh tượng cũ: Xác người hàng thịt mang hồn Trương Ba vụt trở về anh hàng thịt đang khật khưỡng ngồi uống rượu, tay gắp miệng nhai nhồm nhoàm. Rồi anh ta loạng choạng đứng dậy, hùng hổ trỏ tay vào mặt vợ. Chị vợ sợ hãi lùi dần. Anh hàng thịt vung nắm tay. Chị vợ kêu lên. Chị mở bừng mắt ra: Trước mặt chị lại là Anh hàng thịt mang hồn Trương Ba điềm tĩnh hiền hậu)

Vợ người hàng thịt
Giờ đây, ở bên em, vẫn là hình vóc ấy, khuôn mặt ấy nhưng tất cả đều đã khác… Lần đầu tiên em được biết thế nào là những lời thanh tao hiền hậu, những cử chỉ nhã nhặn ân cần. Lần đầu tiên em thấy mình được quý trọng…

Hồn Trương Ba
Kìa, chẳng phải là chị đã khóc thương tiếc ông nhà đó sao?

Vợ người hàng thịt
Đúng! Không phải em ghét bỏ gì con người cũ của chồng em. Em đã chịu ơn ông ấy, thuộc về ông ấy, than khóc khổ sở khi ông ấy mất nhưng chỉ từ khi ông tới, hay nói đúng hơn từ khi hồn ông nhập vào thân xác chồng em, em mới biết trước kia em thiếu những gì, em mới biết lâu nay em chưa hề được sống lại thời con gái, nỗi sướng vui… Em cảm tạ trời phật đã cho hồn ông nhập vào hình vóc quen thuộc này! (Cầm hai bàn tay Hồn Trương Ba). Em không ao ước gì hơn nữa! Người chồng toàn vẹn của em đây! Người em đã từng mong đợi xưa kia đây! Anh đừng e ngại nữa, em là của anh.. (ôm lấy Trương Ba thắm thiết, say sưa). Thương em đi, yêu em đi! Anh! Đôi cánh tay này đã bao lần ghì chặt lấy em đến nỗi em phát sợ nhưng bây giờ đã khác trước, anh nhỉ? (gục mặt vào ngực hồn Trương Ba). (Như bị một sức mạnh ghê gớm kéo đi, hồn Trương Ba cũng ôm lấy vợ người hàng thịt, vuốt ve đôi vai và cánh tay mạnh mẽ của chị ta)

Vợ người hàng thịt
(Vuốt tóc Trương Ba) Em sẽ săn sóc hầu hạ anh, tận tuỵ với anh mãi. Anh ơi, chúng ta hãy rời bỏ nơi này, vứt bỏ tất cả, không còn hồn Trương Ba, xác hàng thịt gì nữa, chỉ còn em với anh… Chúng ta hãy trốn đi, tới một nơi nào đó không còn ai biết quá khứ của chúng ta nữa, không còn lão Lý trưởng, không còn những thằng lái lợn, không có cả gã con trai gian xảo của anh.. Chúng ta sẽ đi ngay ngày mai, băng qua mấy cánh đồng, là sẽ tới bến Tằm, ta sẽ xuống đò xuôi ở đó…

Hồn Trương Ba
(Như sực tỉnh) Bến Tằm? (Ngơ ngác rồi bàng hoàng buông vợ người hàng thịt ra, đứng bật dậy) Bến Tằm …đêm hát đối..Mình…trời ơi, ta đang làm gì thế này? (Nhìn lại đôi tay mình, sợ hãi) Không! Không (Lùi xa vợ người hàng thịt) Cái đốm sáng mong manh nào trong ta vừa chợt loé lên? Vái linh hồn yếu ớt của ta, hãy trở lại với ta, Trương Ba…ta là Trương Ba.. Mình ơi! Tôi đã làm gì? (Ôm mặt) Bà nó ơi!

Vợ người hàng thịt
Kìa! Anh! (Đến bên Trương Ba nhìn vừa đắm đuối vừa năn nỉ). Anh?

Hồn Trương Ba
(Lắc đầu) Không! Đừng! Hãy tha cho tôi! Tôi van chị! (Như sợ mình không thắng nổi sự cám dỗ, lùi dần ra cửa) Không! (Chạy đi)

Vợ người hàng thịt
(Gục xuống nức nở) Anh!

(Đèn tắt, chuyển cảnh)

(Còn tiếp …)

bài đã đăng của Lưu Quang Vũ

• Hồn Trương Ba Da Hàng Thịt (phần 5) - 20.12.2019
• Hồn Trương Ba Da Hàng Thịt (phần 4) - 19.12.2019
• Hồn Trương Ba Da Hàng Thịt (phần 2) - 17.12.2019
• Hồn Trương Ba Da Hàng Thịt (phần 1) - 16.12.2019