Patricia Engel

Lời người dịch: Patricia Engel là nhà văn Mỹ gốc Columbia, tác giả cuốn Vida, chung kết giải PEN/Hemingway, It’s Not Love, It’s Paris được trao giải International Latino Book Award, và The Veins of the Ocean được San Francisco Chronicle chọn là cuốn sách hay nhất trong năm. Truyện ngắn Campoamor lấy tên một hí viện nổi tiếng ở thế kỷ trước tại thủ đô Havana của Cuba làm đề tựa. Campoamor hiện nay chỉ là một khu đổ nát hầu như không ai còn nhớ tới. Truyện Campoamor trích trong tập The Best American Short Stories 2017.

 

Natasha là bạn gái của tôi. Có lúc tôi yêu cô. Có lúc tôi chẳng nghĩ gì đến cô ta hết. Lúc tôi gặp cô, cô ta bị gẫy chân. Tôi đến thăm Abel, thằng bạn bán thẻ điện thoại di động ở cùng chung cư cô ta phía cuối hành lang phía sau Capitolio. Tôi nghe tiếng khóc, tiếng kêu cứu. Tôi tưởng một bà già nào đó bị ngã, nhưng khi đẩy hé cửa tôi thấy một cô gái, khoảng hai mươi lăm, trông như con cò đứng co một chân, dựa lên cây nạng sắt, chân kia cong và bị bó bột. Cái nạng thứ nhì văng cách xa cô mấy thước trên nền gạch vỡ.

Cô ta có vẻ bực bội dù tôi đến để giúp cô ta. Bước vào căn phòng chung cư, thấy cô ta có một mình, tôi nhặt cây nạng, đưa cho cô. Cô ta chống cây nạng dưới nách và cảm ơn tôi. Tôi hỏi cô làm cách nào có thể đi tới đi lui. Cô ở lầu năm mà chung cư lại không có thang máy.

“Em ở trên này hai tháng rồi.”

“Một mình?”

“Có mẹ em nữa nhưng ban ngày mẹ đi làm.”

Tôi hỏi tên cô và cô trả lời Natasha, lộ ra cái bối rối mà thế hệ chúng tôi thường có khi phải mang những cái tên tiếng Nga.

“Chả sao,” tôi bảo cô. “Tên tôi là Vladimir.”

Một tuần sau khi tôi trở lại tìm Abel để mua thêm phút cho điện thoại, tôi gõ cửa Natasha và cửa hé mở. Về sau cô thú nhận nhà không có khóa và cũng không có tiền mua khóa nên tối đến, hai mẹ con cô đẩy cái tủ áo để chặn cửa. Cô ngồi trên chiếc ghế nệm có chân gỗ mun, được bọc bởi lớp vải nhung rách màu da người, những chỗ độn và khung sắt gồ lên, lộ cả ra ngoài. Cái chân băng bột của cô gác lên cái gối đặt trên mặt bàn. Chung quanh chỗ cô ngồi rải đầy sách, cô nói cô chỉ dời chỗ khi cần đi vệ sinh hoặc đi kiếm thứ gì bỏ bụng.

“Ở suốt trên này em không thấy buồn à, Natasha?”

Cô nhún vai.

“Làm sao em bị gẫy chân vậy?”

“Em ngu ngốc. Un mal paso. Em khiêu vũ với một anh chàng không biết nhảy. Hắn làm em trượt chân.”

Tôi đứng để cô phải ngước lên nhìn tôi, để cô phải hé môi cười. “Mai mốt anh lại thăm em nữa nhé,” tôi nói. Cô ta không nói gì nhưng tôi đọc được trong mắt cô là cô thích cái đề nghị ấy. Vậy là tôi trở lại, mỗi lúc cần mua thẻ điện thoại, và đôi khi cả những lúc không phải mua thẻ, Natasha mời tôi ngồi trên ghế nệm, bên cạnh cô và thỉnh thoảng nói một đôi câu. Tôi nhận ra là cô buồn chán trong căn phòng tối tăm ấy, căn phòng bị che phủ bởi tòa nhà Capitolio cùng những tiếng động liên tục trong việc sửa sang tu bổ, khoan, búa giộng trên đá, không có đến được một cái ti vi để làm bạn bởi ti vi cũ của hai mẹ con cô đã đứt bóng đèn mấy năm trước mà tiền bạc thì họ không có, và cũng chẳng có người đàn ông để đem nó đi sửa.

Tôi hỏi Abel có biết gì về cô ta không. Hắn cũng là nhà văn như tôi. Chúng tôi gặp nhau trong trường đại học nơi cả hai cùng học ngành báo chí. Abel viết những bài văn ngắn cho báo Granma cùng một tờ báo vô danh in lậu, phổ biến qua những bộ nhớ USB chuyền tay ở Havana mỗi tháng một lần. Hắn cũng bán chợ đen thẻ điện thoại. Hắn nói tôi cần một nghề ngỗng gì đó. Tôi không có việc làm với chính phủ. Chính vì vậy mà tôi chả bao giờ có tiền.

“Nếu tao tìm việc làm, tao sẽ đâu còn thời gian để hoàn tất những cuốn tiểu thuyết của tao nữa,” tôi nói.

“Tiểu thuyết nào, Vladi? Chỉ một cuốn mà mày còn chưa viết nổi nữa là.”

Abel kể là Natasha có một người chị chết vì nhiễm trùng và ông bố bỏ đi Santo Domingo rồi bặt tông tích luôn. Mẹ cô ta làm thâu ngân ở trung tâm buôn bán Carlos Tercero. Hắn nói Natasha đọc sách rất nhiều dù cô không vào đại học, và trước khi bị gẫy chân, cô ta giữ trẻ cho một gia đình quân đội ở Cubanacán.

“Thế còn cái thằng nhẩy đầm với cô ấy lúc cô ấy bị gẫy chân? Có phải bạn trai cô ấy không?”

“¿De qué hablas, Vladi? Nó có nhảy đầm bao giờ đâu, Nata không bao giờ đi chơi với ai hết. Nó gẫy chân vì ngã cầu thang. Một người hàng xóm thấy nó ở khúc giữa lầu hai và lầu ba.”

Không có ai dẫn Natasha đi cắt bột nên tôi tình nguyện đưa cô ta đi. Chúng tôi bỏ hai cây nạng lại nhà và tôi cõng cô ta xuống cầu thang tới tận lề phố. Đón taxi chung với hành khách khác về hướng phòng khám, chúng tôi ngồi bên nhau ở băng sau, chân chúng tôi ép sát vào nhau khi những hành khách khác leo vào bên cạnh chúng tôi. Xe chạy một lát thì tôi nảy ra ý nghĩ muốn hôn cô ta. Xe chạy ngang Coppelia cô nhìn lướt qua tôi ra cửa sổ, liếm môi, nói khi đi được một mình cô sẽ đến đó thưởng thức cây cà rem đầu tiên của mùa hạ. Tôi hôn lên miệng cô. Người đàn bà ngồi cạnh Natasha quay mặt đi. Người tài xế nhìn chúng tôi trong kính chiếu hậu. Môi Natasha khô lạnh nhưng cô không tránh nụ hôn. Tôi hôn cô thêm nhiều lần nữa và khi tôi ngưng thì cô nhìn tôi đăm đăm nhưng vẫn lặng thinh cho đến khi chúng tôi đến nơi và tôi lại cõng cô từ lề đường vào trong phòng khám.

Khi bác sĩ tháo băng bột xong, chân cô nhợt nhạt và gầy gò so với bên chân lành lặn, màu vàng óng và đầy đặn. Natasha ngượng ngập. Bác sĩ bắt cô tập đi. Cô lảo đảo từng bước, tay vịn cứng lấy cánh tay tôi. Bác sĩ bảo cô phải cẩn thận. Mắt cá chân cô còn yếu một thời gian. Cô không nên đi bộ một mình trên những đoạn đường rải sỏi ở Havana hoặc những khúc đường gồ ghề, ông ta nói. “Cậu nhớ săn sóc cô ấy,” hôm ấy ông dặn tôi lúc chúng tôi ra về. Natasha níu lấy tay tôi như điểm tựa an toàn và tôi chú ý từng bước lúc cô bước lên và bước xuống taxi trở về Capitolio. Khi về đến chung cư cô bước một mình về góc phía trước rạp hát Campoamor nơi mấy tên thanh niên đang gỡ trộm những tấm kim loại từ những khung chặn lối vào.

“Vào đây đi,” cô nói, và tôi đi theo cô, bởi vì tôi vừa mới bắt gặp một Natasha đầy nhiệt tình với nét hoang đàng trong ánh mắt. Chúng tôi đi lướt qua những tay trộm đạo đường phố, những bức tường rác, chui vào rạp hát qua lỗ hổng kẻ nào đó đục thủng qua những khung gỗ. Mọi người đều biết một tay kỳ quái nổi tiếng ngồi bệt trên những tầng trên của rạp hát. Từ căn phòng chung cư của Abel, có thể trông thấy áo quần gã phơi trên sợi dây dăng ngang chỗ trước kia là những ban công của rạp. Natasha dẫn tôi vào và chúng tôi xuống nền bê tông hình móng ngựa của rạp hát, nơi cây cỏ mọc um tùm, và tôi nghĩ đến những câu chuyện xưa của bà ngoại tôi về cái nơi bà đến để nghe bản zarzuela đầu tiên khi Havana còn hùng vĩ và xinh đẹp, khi nó chưa bị xé nát, bỏ rơi, và trốn chạy.

Nơi đây, những ban công viền đầy lũ bồ câu và những hàng ghế rạp, từ lâu đã bị phá hoại, giờ bị chiếm ngự bởi một lũ mèo gầy trơ xương. Natasha vẫn dựa vào tôi, luồn hai cánh tay quanh người tôi, ép ngực vào tôi, và hôn tôi. Chúng tôi ở đó thật lâu tôi loay hoay lật váy cô lên và luồn bàn tay vào quần lót cô, nhưng tôi nghe tiếng người từ đâu đó phía trong rạp hát và Natasha lảo đảo suýt ngã, thành ra tôi đỡ lấy cô và đưa cô về nhà.

Tôi còn cô bạn gái khác tên Lily. Cô ta sống với con gái trong chung cư nơi chồng cô ta bỏ rơi hai mẹ con cô lại ba năm trước, trong khu chung cư kế bên chỗ tôi khúc cuối Línea in Vedado. Tôi sống với bố mẹ tôi. Ông bà chỉ muốn có một đứa con. Họ không có chỗ cho một gia đình đông con. Họ ngủ trong một phòng ngủ căn chung cư chúng tôi. Tôi ngủ trên tấm nệm ở góc phòng khách nơi mẹ tôi cũng dùng làm chỗ xoa nắn trị liệu cho khách hàng dù bà đã được đào tạo ở Moscow để thành bác sĩ. Cha tôi là bác sĩ chuyên khoa tim. Ông hy vọng được gửi đi Angola hay Brazil trong chương trình trao đổi y tế để có thể đào tẩu ra khỏi xứ này.

Lily không quan tâm đến sách vở. Cô ta thấy việc tôi muốn viết sách là điều kỳ cục. Lúc nào cô ta cũng chỉ muốn làm tình, ngay cả khi con gái cô đang ở phòng bên cạnh, và ngay cả khi con bé bước vào phòng vì đói bụng, Lily vẫn không muốn ngừng. Cô ta đã triệt sản và cô nói cô muốn bù đắp lại những năm tháng phải đương đầu với bao cao su ngừa thai. Cô ta ba mươi lăm tuổi. Tôi hai mươi bảy. Mặt Lily khô cằn vì ánh nắng và vì hút thuốc Hollywoods, tóc cô ta thưa và mảnh như sợi chỉ. Thân thể cô gồ ghề; bụng cô, một cái áo gối nhăn nhúm. Tuy nhiên coi vậy cô vẫn còn đẹp. Nhiều khi còn đẹp hơn cả Natasha vốn gầy gò khẳng khiu, bả vai, khuỷu tay, và hông nhọn hoắt, khuôn mặt trơn láng như nặn bằng đất sét. Đôi khi ở bên cạnh Lily, tôi nhớ Natasha da diết. Những lúc khác tôi lại có cảm giác trả thù. Tôi nói với cô trong trí tưởng trong lúc tôi liếm láp thân thể Lily, Thấy chưa, Nata, cuối cùng em cũng đâu làm chủ được anh.

Lúc tôi ở bên Lily thì Natasha nghĩ tôi đang sáng tác. Chính vì vậy mà cô không bao giờ điện thoại hoặc tìm tôi. Cô muốn tôi cho tác phẩm ra đời. Tôi chẳng cần thuyết phục cô cho tôi thời gian và khoảng riêng tư. Cô đọc mấy trang tôi viết lâu lắm rồi dù tôi bảo tôi mới viết chúng. Cô nghĩ tôi có tài. Cô tin tôi sẽ là nhà văn lớn. Tôi bảo cô cuốn tiểu thuyết tôi đang viết nói về tình yêu và sự huyền bí cùng nỗi khốn cùng của sự hiện hữu. Trong đầu tôi, tác phẩm của tôi bao gồm những thứ ấy nhưng sự thật là tôi chỉ viết được chưa tới vài dòng. Natasha bảo đó sẽ là cuốn tiểu thuyết vĩ đại chưa từng thấy. Cô bảo nó sẽ được xuất bản khắp nơi và tôi sẽ được mời chu du thế giới để nói về cuốn sách ấy và để đón nhận những huy chương và những vinh dự rồi sẽ gặp gỡ những nhân vật quan trọng mang trong đầu ý nghĩ tôi là tác giả lỗi lạc. Tôi đã tỏ tình với cô thành ra cô nghĩ là cô sẽ có mặt bên tôi trong những chuyến du lịch ấy.

Natasha không có tiền mua sách nhưng cô kết bạn với tất cả mọi nhà buôn trong khu thương xá, và họ sẵn sàng cho cô mượn những cuốn sách cũ một hai tuần, khi đem trả cô chỉ cần kèm theo nụ cười, cái bánh ngọt, cục kẹo hoặc cùng lắm thì một cái hôn nhẹ trên má. Họ thích Natasha bởi vì cô có thể ngồi hàng giờ với họ trong bóng mát của thương xá và nói cho họ nghe về Barnet hay Padura, cô khoe với họ người yêu của cô là một nhà văn lớn và một ngày không xa tiểu thuyết của anh ấy sẽ là cuốn sách nhiều người tìm đọc nhất trên đảo quốc.

Ở khu phố cổ của Havana này, với những cuốn sách mượn được nhét đầy trong túi xách, Natasha bước đi vững chãi, không còn sợ trật mắt cá chân nữa. Khi một thằng bé ở trần khoảng mười, mười một tuổi rón rén và lấm lét đi về phía cô, rồi ngay lúc hai người đi ngang qua nhau trên lề đường, thằng nhỏ xoay qua vỗ vào mông cô, Natasha nhanh hơn thằng nhỏ dự đoán, cô nắm ngay lấy cổ tay nó, giữ chặt lấy trong lúc thằng bé vùng vằng đạp giẫy để chạy đi, nhưng Natasha tát thằng nhóc, hỏi mẹ nó đâu, và nhất định sẽ không buông thằng ranh con cho tới khi nào nó chịu dẫn cô lại gặp mẹ của nó và xin lỗi. Nơi đây, Natasha không cần tôi tiếp tay.

Lily không phải đi làm bởi vì chồng cô ta gửi tiền về từ Tampa. Ông ta làm cho một công ty vận chuyển và để dành tiền bảo lãnh Lily và con gái, bằng không thì khi về cũng có được cuộc sống khá hơn. Thỉnh thoảng cô ta cho tôi một ít đô Mỹ và tôi dùng nó để dẫn Natasha đi chơi. Chúng tôi đến Coppelia, xếp hàng chờ bất kỳ cái vị khó ngửi nào có trên quầy hàng ngày hôm ấy. Thỉnh thoảng chúng tôi đi xem phim ở Yara hay đến casa de la Música và Natasha đứng ép vào tôi trong đám đông lúc xem ban nhạc trình diễn. Rồi tôi đưa cô về nhà và trong lúc mẹ cô ngủ, Natasha đem tôi lẻn vào phòng cô. Cô luôn làm bộ như đã phải chịu sự hy sinh lớn lao khi đem tôi lên giường, như thể cô là thiên thần còn tôi là quỷ dữ, và như thể cô chẳng hưởng được gì dù cô không che giấu nét mặt hoặc nén tiếng rên. Tuy nhiên lần nào cô cũng buộc tôi phải gian nan vất vả trước khi được hưởng. Không như Lily chẳng bao giờ mặc đồ lót, chẳng bao giờ phải thuyết phục bất cứ điều gì.

“Chừng nào anh mới cho em đọc tác phẩm của anh?” Những khi chúng tôi nằm bên nhau, thỉnh thoảng Natasha hỏi.

Chỉ chừng đó cũng đủ khiến tôi muốn đứng dậy, bỏ về.

“Em biết anh là người muốn sự hoàn hảo. Anh không muốn bất kỳ ai đọc khi chưa hoàn tất.”

Natasha nhờ một người bạn làm việc ở một tiệm bán giấy bút và học cụ lấy trộm cho tôi vài cuốn vở. Tôi không có máy điện toán. Máy đánh chữ cũng không. Đúng ra tôi có một cái nhưng ru-băng hết mực mà tôi không tìm được cái mới để thay. Tôi viết vào những tập vở. Natasha nghĩ tôi có hàng tá tập bản thảo như thế nhưng thực ra chỉ có ba hay bốn thôi. Trong đầu tôi thấy những câu chuyện tôi muốn viết, tôi nghe thấy câu kệ, tôi nhìn những mệnh đề đến với nhau như những viên ngọc đính trên sợi dây, nhưng khi đặt bút xuống chúng bốc hơi sạch bỏ tôi lại với bốn góc căn phòng của tôi, mẹ tôi hành nghề trên một thân thể mập mạp trần truồng bên dưới cái khăn tắm, hoặc tôi trong phòng chung cư của Lily, đứa con gái cô ta nói chuyện với một trong những con búp bê mà ba nó từ Florida gửi về; Lily nấu ăn, ngâm nga bài hát cũ nào đó, hít hà mùi của tôi dưới áo quần cô ta. Nếu tôi là một nhà văn ra hồn, nhà văn thứ thiệt, hẳn tôi biết cách biến Natasha hay Lily thành nguồn cảm hứng của tôi. Nhưng mà ngay chuyện ấy tôi cũng không làm được.

Mẹ của Natasha nhỏ con và mập mạp như hầu hết các bà mẹ ở đây. Mẹ tôi giữ được thân hình thon gọn nhờ suốt ngày xoa nắn thân thể thiên hạ và ba tôi ghét chuyện ấy vì ông bảo thiên hạ sẽ nghĩ là ông nuôi vợ không nổi, chuyện ấy gần như đúng quá rồi. Ông làm lương quá ít. Chính nhờ việc làm của mamá mà chúng tôi mới được ăn những nơi xa hơn Libreta de Abastecimiento, mua thức ăn nhập cảng ngoài chợ, cá Phi Châu, gà Trung Quốc. Thân hình mẹ của Natasha trông hệt như trái dưa leo, với tóc quăn nhuộm đỏ màu cà chua, một người đàn bà nhìn giống một món ăn.

Bà bảo Natasha đừng đọc nhiều quá. Bà bảo cô thay vì đi giữ trẻ, nên tìm cách mồi chài một trong những ông chồng đang thuê cô làm, sau đó tống tiền ông ta để ông ta gửi cô đi Miami hoặc Madrid. Natasha không thể không kể cho tôi nghe những chuyện ấy. Ban đầu, tôi chẳng làm sao cạy được miệng cho cô nói chuyện, bây giờ thì chẳng biết làm sao cho cô im bớt. Cô muốn tôi biết tất cả mọi bí mật của cô. Tôi hôn để bịt miệng cô, vuốt ve để cô thôi nói, kéo cho hai chân cô dạng ra, cầm tay cô đặt vào chỗ ấy của tôi, nhưng cô vẫn thao thao bất tuyệt. Tôi nói với cô là tôi yêu cô, nhưng điều đó thỉnh thoảng vẫn làm cô thêm nghi ngờ.

“Làm sao anh có thể yêu em khi mà còn quá nhiều thứ nơi em mà anh không biết?”

“Mình đâu cần biết hết mọi thứ về nhau, Natasha à. Anh yêu em qua những cái anh đã biết về em, thế là đủ rồi.”

Đúng là một câu nói dại dột.

“Ý anh muốn nói là còn nhiều thứ mình không biết về nhau, đúng không?”

Nata nghĩ cô trí thức tới mức không thèm ghen tương, thành ra tôi biết cô sẽ không cho phép cô hỏi tôi về những người đàn bà khác bởi vì tôi không đưa cho cô bằng chứng nào.

“Mình có cả đời để tìm hiểu nhau,” tôi nói. “Nhưng mình chỉ còn một tiếng đồng hồ trước khi mẹ em đi làm về.”

Mẹ Natasha nghĩ tôi quá nghèo, không xứng với con gái bà. Nhưng bà thích cái vẻ như tôi là người có tham vọng. Nhà văn, họa sĩ, nhạc sĩ sẽ làm ăn khấm khá ở xứ này nếu tên tuổi họ lọt ra được nước ngoài. Natasha nói với mẹ cô như thế. Tôi sẽ nổi tiếng và Nata sẽ là cột trụ để nuôi nấng con cái chúng tôi. Khi nào tôi hoàn tất cuốn tiểu thuyết của tôi hai đứa sẽ làm đám cưới, cô nói với mẹ cô như thế. Câu ấy ban đầu là của tôi.

Một lần nọ mẹ tôi bảo, “Mẹ không đồng ý việc con cặp với hai đứa con gái đâu.”

“Tại sao không?”

“Không chung thủy là cái mẫu mực lỗi thời, Vladi. Không nên tham lam quá. Chọn một đứa thôi.”

“Con không biết chọn đứa nào.”

“Dễ dàng quá mà. Chọn đứa không có chồng.”

Tối hôm ấy, trong lúc mẹ tôi ngâm toàn thân trong bồn tắm và cha tôi rửa chén bát, tôi hỏi ông trong suốt ba mươi năm trời của cuộc sống hôn nhân, ông có luôn luôn trung thành với mẹ tôi không.

Ông nhìn tôi như thể tôi vừa làm chuyện gì đó tày trời và tôi nên lấy làm hổ thẹn.

“Đừng bao giờ hỏi người đàn ông một câu hỏi như thế.”

Nhưng sau đó ông đi lại góc tôi lúc tôi nằm trên tấm nệm nhìn lên trần nhà, cuốn vở bên cạnh, lật sang trang mới, và đứng nhìn xuống tôi.

“Câu trả lời là có.”

Ông ngừng nói, nhìn quanh phòng, rồi nhìn xuống tôi.

“Con tin ba không?”

“Sẽ tin nếu ba muốn.”

“Đó là sự thật.”

“Ô-kê, viejo. Con tin ba.”

Mấy năm rồi, mà người ta vẫn nói là việc tái thiết Capitolio sắp hoàn tất, Quốc Hội sẽ dời vào đó, chính vì vậy, chính phủ Cuba quyết định mua lại những đất đai chung quanh với mục đích tạo thêm nhiều chỗ cho cơ quan chính phủ. Những viên chức nói với Natasha và mẹ cô như thế lúc họ đến để thảo luận chuyện dời chỗ ở. Họ nói chính phủ sẽ đền bù xứng đáng. Năm mươi ngàn đô-la cơ đấy. Tôi không tin chuyện ấy. Mới năm ngoái đây dân chúng còn không được bán ngay cả căn nhà của mình, vậy mà bây giờ chính phủ bày trò chơi bất động sản à? Nhưng gia đình Abel cũng được trả giá như thế, và những gia đình trong cả khu chung cư cũng vậy.

“Năm chục ngàn đô ở xứ này làm cả đời cũng chưa được,” Abel nói. “Mày nghĩ nhà nước kiếm đâu ra chừng ấy tiền?”

“Ai mà biết? Mà mày có chịu cái giá đó không?”

“Mình đâu có quyền chọn lựa. Khi nhà nước bảo đi là phải đi thôi.”

Không ai hình dung ra Abel chính là người viết bài cho tờ báo chui USB loan tin về người tù binh Mỹ đang bị giam phía sau căn nhà màu xanh ở Marianao kế bên Ciudad Libertad, ngay cái nơi mà Batista đã trốn khỏi Cuba vĩnh viễn. Hắn lấy tin đó từ người láng giềng làm quen được với một trong những lính canh, người này kể họ đối xử với ông già này khá tử tế vì họ biết ông ta có thể là tấm vé để giúp hồi hương năm tay gián điệp Cuba đang bị giam ở Mỹ, và chuyện xảy ra chính xác như thế. Abel đi trước mọi phóng viên báo chí.

Ý nghĩ phải rời xa căn nhà làm mẹ Natasha khóc. Để mặc bà khóc lóc, chúng tôi đi bộ lại Campoamor, nơi chúng tôi vẫn thích đến để có những khoảnh khắc riêng tư dù chẳng thực sự được riêng tư bởi vẫn có chim chóc, và lũ mèo cùng đám người ẩn trốn trong những xó xỉnh chật hẹp, ngay cả khi những khối bê tông tróc lở từ những vách tường và trần nhà rụng xuống.

Chúng tôi ngồi bên nhau gần chỗ trước đây là sân khấu, nơi những nhà nghệ sĩ một thời hát hò, nơi người ta mặc những trang phục cầu kỳ và đi lại giữa những phông sân khấu được thiết kế tỉ mỉ. Chân Natasha đã lành lặn và hai mắt cá chân gần như đã bằng nhau khi tôi dùng ngón tay để đo.

Nơi đây ở Campoamor cô trở lại thành cô gái của chiếc ghế có lớp bọc bị rách, nhìn tôi khi tôi lôi cô ra khỏi vùng u tối. Không phải cô gái cứng cỏi tôi gặp thả bộ trên đường khi cô nghĩ cô chỉ có một mình và không biết là tôi đang nhìn.

Ở Campoamor này tôi chỉ yêu một mình cô.

Cô bắt đầu một trong những câu tự thú khác. Chuyện mẹ cô thường mắng cô không biết giao tiếp bên ngoài, bà bảo ru rú ở nhà cô sẽ không bao giờ gặp người đàn ông tử tế, sẽ chẳng bao giờ lập được gia đình, và sẽ chết một mình trong căn phòng chung cư bên rạp hát. Mẹ cô bảo cô phải xông xáo ngoài đời; người đàn ông mà cô mơ tưởng sẽ chẳng bỗng nhiên đến gõ cửa nhà cô đâu.

“Và xem chuyện gì xảy ra nè,” Natasha nói, “Mamá sai bét.”

Tôi hôn cô. Nhưng Natasha còn nhiều điều để nói.

“Vladi, giả như em không bị gẫy chân cái hôm mình gặp nhau thì sao nhỉ? Chuyện gì xảy ra nếu em bị liệt? Anh có vẫn muốn làm quen với em không?”

“Dĩ nhiên.”

“Nhưng nếu như em không cử động được chút nào em không sờ vào anh được, hoặc không hôn anh, không làm tình với anh được, và em không có cảm giác gì hết thì anh có vẫn muốn em không?”

“Nata…”

“Nói thật với em đi, Vladi. Em không giận đâu.”

“Làm sao anh có thể tách rời thân xác em khỏi tâm hồn và trái tim em trong khi anh yêu tất cả, Nata?”

Dĩ nhiên câu trả lời này làm cô không vui. Cô không nói ra nhưng hàng lông mày cô xịu xuống và cô nhìn đăm đăm xuống đất.

“Em đọc sách nhiều quá, Nata à. Em luôn luôn nghĩ đến điều tệ hại nhất.”

“Có thể tại anh ít đọc sách. Chính vì vậy mà anh luôn than thở là bí đề tài.”

“Anh đọc nhiều,” tôi nói dối. “Nếu anh bị bế tắc là bởi vì anh bị kẹt cứng trên cái hải đảo mắc dịch này.”

“Anh sẽ bỏ em ngay khi anh có cơ hội. Em biết chắc như thế.”

Lại nữa, cô vác lên cái vẻ mặt u uẩn khiến tôi chỉ muốn tạt lên đó một sô nước.

“Em là người sắp có tới năm chục ngàn đô. Biết đâu em sẽ là người bỏ anh.”

Chuyện ấy thì tôi chả tin nhưng khi Natasha dở trò trừng phạt tôi mà chẳng cần lý do thì tôi chỉ biết ngả theo mà chẳng làm gì khác được.

Cô mỉm cười, và cảm thấy tự tin trở lại.

Tôi tự hỏi phải chăng vì còn trẻ nên cô cư xử kiểu ấy. Tôi thầm nghĩ mười năm nữa, cô sẽ thành một người đàn bà giống như Lily vậy.

Khi chúng tôi trở về nhà Natasha, mẹ cô đã lắng dịu, đang ngồi trên sofa. “Các con, lại đây,” trông thấy hai đứa tôi, bà nói. “Ngồi với mẹ.”

Natasha đến ngồi bên mẹ còn tôi ngồi trên chiếc ghế đối diện hai mẹ con. Mẹ Natasha thở dài nói bà đã có một quyết định.

“Mình sẽ nhận tiền và dọn đi khi nhà nước yêu cầu,” bà nói. “Mẹ sẽ mua căn hộ chung cư khác. Nhỏ hơn. Có thể ở tuốt trên vùng đồi cao, ở Nuevo Vedado hoặc La Vibora. Mẹ sẽ không xài quá mười lăm ngàn cho chỗ ở. Phần còn lại mẹ đã có chương trình khác.”

“Chương trình gì, Mamá?”

“Mười ngàn sẽ mua ngay được cái visa đi Mỹ,” mẹ Natasha nói. “Hai mươi ngàn thì mua được hai cái.”

“Mình dọn đi à?” Natasha hỏi mẹ.

Bà lắc đầu và chỉ vào Natasha và tôi.

“Không. Con đi với Vladi.”

Thường khi thì với mười ngàn đô người ta có thể mua được một chỗ trên xuồng máy chạy băng eo biển Florida lúc nửa đêm. Bây giờ thì mười ngàn có thể mua lậu được cái visa ở khu lập hồ sơ đi Mỹ. Chả phải xếp hàng, chẳng phải trì hoãn hai ba năm và chờ nghe bác đơn tới bác đơn lui một cách vô nghĩa; chấp nhận ngay và tiến hành thủ tục giấy tờ. Một cái vé rời bỏ cái khối đá có tên Cuba bay bổng lên trời vào nơi chốn lạ lẫm đầy mới mẻ.

Tôi giải thích cho bố mẹ tôi lúc ông bà nhìn tôi chăm chú bên đĩa thịt heo kho của bữa tối. Trước đó tôi đã ăn ở nhà Lily. Chuyện tôi có ăn ở nhà Lily là lý do bố mẹ tôi không cằn nhằn chuyện tôi dan díu với cô ta. Nhưng tối nay tôi chỉ nói về Natasha và chuyện mẹ nàng mở cho tôi một lối thoát khỏi đất nước này với điều kiện tôi cưới con gái của bà. Natasha có một marido thì chưa đủ, dù tôi có hứa sẽ chung thủy suốt đời. Bà nói con gái bà xứng đáng có một esposo, gắn bó bởi luật pháp và trên giấy tờ.

Natasha nghĩ chuyện chúng tôi lấy nhau là việc dễ dàng nhất. Chuyện khó là việc bỏ mẹ nàng lại đây một mình.

“Bây giờ đâu có còn như ngày xưa,” mẹ nàng nói. “Con về thăm lúc nào mà chả được, trong khi vẫn có những cơ hội mà nước Mỹ cống hiến.”

“Sao mẹ không đi với tụi con?” Natasha hỏi bà nhưng mẹ nàng bảo bà đã quá lớn tuổi để có thể khởi sự từ đầu.

Rồi bà chuyển sang giọng cay cú, “Chừng nào con và Vladi có con cái, mẹ sẽ sang trông con cho tụi bay.”

Với cha tôi thì chẳng có gì phải hỏi.

“Đi đi con à! Còn chờ gì nữa? Chờ cuộc cách mạng nữa à? Đi thôi!”

Mẹ tôi thì khó thuyết phục hơn. Tôi thừa hưởng sự hoài nghi của tôi từ bà.

“Con có yêu Natasha không?”

“Có.” Tối nay tôi không còn chút nghi hoặc nào.

“Con có yêu đất nước này không?”

“Có,” tôi nói, dù cái vụ này thì tôi không chắc lắm.

Sau đó, tôi ghé Lily và kể hết mọi chuyện. Cô ta biết về Natasha. Cô ta biết nên kín đáo. Nhưng đôi khi năm bên nhau tôi vướng phải cái lỗi lầm nói với Lily là tôi yêu cô ấy và hối hận dù biết rằng sự thật là như thế, vào phút giây ấy. Tôi không muốn làm Lily buồn. Cô ta cho tôi rất nhiều trong khi tôi cảm thấy như Natasha chỉ lấy đi thôi.

Khi Lily nằm bên tôi cô ta chỉ lo cho tôi được sung sướng.

“Lily,” tôi bảo cô ta, “em là một người đàn bà tuyệt vời. Chồng em là người đàn ông may mắn.”

“Thế còn Natasha thì sao? Anh có làm tình với nó giống như làm với em không?”

“Cô ấy không để anh làm.”

Nhưng Lily không bao giờ hỏi tôi có yêu Natasha không. Ngay cả đêm nay cũng vậy.

“Anh có biết là nếu anh đi Mỹ, anh sẽ phải làm việc thật là vất vả. Chồng em bảo là lúc nào anh ấy cũng phấn đấu để sống còn. Chẳng có cái gì là cho không hết. Anh phải trả tiền để có chỗ ở, tiền điện tiền nước anh xài. Mỗi lần anh giật nước cầu tiêu. Anh phải trả tiền cả không khí mà anh thở nữa.”

“Anh hiểu làm việc vất vả như thế nào, Lily à.”

“Anh ấy à? Anh chưa bao giờ làm với nhà nước. Em chùi cầu tiêu bệnh viện. Anh có biết chuyện gì xảy ra trong nhà vệ sinh bệnh viện không? Cái sự phung phí tồi tệ nhất mà anh có thể tưởng tượng ra được. Em lau chùi bằng tay bởi vì gần như lúc nào cũng thiếu bao tay. Nói cho em nghe xem, anh đã làm loại công việc gì?”

“Anh viết.”

“Em quen anh cả năm trời mà thấy anh viết chưa được đến năm trang giấy.”

“Đôi khi nhà văn cần cả năm trời để viết được một câu hoàn hảo.”

“Với mớ chữ vô hình của anh thì anh chỉ sống ở đây được thôi, Vladi à. Bên kia không được đâu.”

Tôi nghĩ tới Natasha. Có lần nàng kể ký ức đầu tiên là về người chị lúc sắp qua đời. Natasha lên ba và cô chị, Yulia, năm tuổi. Bố mẹ nàng dẫn hai chị em đến hồ bơi gần La marina Hemingway, và chỉ vài giờ sau Yulia bừng bừng cơn sốt, với chỗ sưng phồng quanh một vết cắt ở khuỷu tay. Họ nghĩ vi khuẩn chỉ lấy đi cánh tay cô bé nhưng cô chết trong bệnh viên ngay đêm đầu tiên. Họ đem Natasha vào bệnh viện để chào vĩnh biệt dù chị cô đã chết. Cô nhớ hình ảnh chị, cứng nhắc, tím bầm, và sưng phồng. Tôi kể lại chuyện này cho Lily nghe và đó là lần duy nhất tôi thấy nét lạnh lùng trải đầy nét mặt cô ta, giọng cô ta trầm đục lúc cô nói, “Trẻ con chết là chuyện thường, Vladi. Chả có gì đặc biệt hết.”

Thời niên thiếu cha tôi có cô bạn gái, rất lâu trước khi ông gặp mẹ tôi, cô ta là con gái một gia đình có bất động sản khắp nơi trong nước, sau đó bị cách mạng tịch thu hết, còn mỗi một căn nhà để ở. Nhà nước cấm dùng đô la Mỹ nên cha cô gái ấy giấu hàng trăm ngàn đồng mà ông đã tích tụ được, viền quanh tất cả mọi khung những bức tranh bằng tiền giấy, chèn cứng dưới nền sàn gỗ, luồn giữa những vách tường, chôn đầy dưới những luống hoa hồng trong vườn.

Có nhiều tiền quá không biết giấu vào đâu cho hết ông bố khổ sở vì tài sản mà ông có, lo lắng bị phát hiện, bị bỏ tù hay xử tử thành ra một ngày nọ ông đem hết đô la xếp thành chồng bên cạnh mấy bức tường ở sân sau, cẩn thận để không ai trông thấy, và mồi lửa đốt. Ở đó, gia đình đứng nhìn tài sản và của thừa kế thiêu rụi trong lửa ngọn, để lại không gì khác hơn một khoảng đất cháy xém với mùi khói và tro tàn, mà cơn mưa chiều đã cuốn đi sạch.

“Rút ra bài học nào?” cha tôi hỏi thằng con trai lúc kết thúc câu chuyện.

Tôi không có câu trả lời.

Phải chăng bài học là người ta không nên gắn bó với tiền bạc hay là người ta không nên tin nhà nước?

Có phải bài học là nếu người ta gắn bó với những đồng đô la ấy đủ lâu dài, sẽ có lúc người ta mua được tự do cho tất cả con cháu họ?

“Nói cho con biết bài học gì đi, papá.” Tôi muốn biết tôi nên rút tỉa ra bài học nào.

“Ba không biết, Vladi. Con là đứa trẻ thông minh. Ba hy vọng con nói cho ba nghe.”

Đôi khi tôi viết những thư tuyệt mạng trong cuốn vở của tôi. Chẳng phải tôi muốn chết nhưng bởi vì đó là một bài tập đầy thú vị để nhận ra rằng tôi sẽ nói nên được những gì về đời tôi, và đồng thời tôi cũng muốn thử thách chính tôi, rằng nếu thực sự phải viết lá thư cuối cùng của đời tôi, tôi sẽ gửi cho ai: cho cha mẹ tôi, cho Natasha, hay cho Lily.

Natasha thân mến. Em làm anh điên thấy mẹ. Lúc mình trần truồng bên nhau, em vẫn che giấu thân thể em. Em nói và nói và nói luôn miệng. Thế nhưng khi em im lặng và anh yêu em hơn lúc nào hết rồi anh muốn xé tung em ra như cái sofa để anh có thể yêu từng mảnh xương của em. Em là lương tâm của anh, chính vì thế anh thường muốn trốn tránh em.

Lily thân mến, anh nhớ khi em thấy anh bên lề đường và em nhờ anh xách mấy bọc thức ăn lên chỗ ở của em. Chỉ trong vài phút em đã cuốn hút anh bay bổng như thể em đã chờ anh suốt cả đời. Em làm anh khó có thể bỏ em. Ngoài phố mình là người xa lạ nhưng trong nhà em, em biết anh thật rõ.

Mamá và Papá thân mến. Bố mẹ dạy con không ham muốn những thứ mà con không có. Bố mẹ không cho con đứa em nào vì điều đó không thực tế và chính vì vậy mà con ghét những gì thực tế. Trong góc nhỏ của con trong nhà mình con tìm thấy sự cô đơn và con học được rằng con không bao giờ muốn lẻ loi nhưng lẻ loi là cách duy nhất con biết giúp con hiện hữu trên cõi đời.

Có những rào cản chung quanh Campoamor thành ra khi chúng chưa bị dân chợ trời tháo gỡ đem bán thì Natasha và tôi vẫn chưa vào trong được. Trên đường đi tới chỗ gặp cô, tôi hỏi một công nhân xây cất làm việc ở Capitolio là họ dự tính làm gì với cái rạp hát, tái thiết hoặc phá hủy, nhưng anh ta không biết.

“Cái ấy đã rã mục năm mươi năm nay rồi,” anh ta nói. “Theo như tôi biết, nó sẽ tiếp tục rã mục thêm năm mươi năm nữa.”

Tôi ghé Abel. Hắn đã hết thẻ điện thoại nên tôi không mua thêm phút được. Hai đứa tôi ngồi trong phòng hắn nơi hắn chỉ cho tôi trên máy điện toán bài viết cho số báo lậu USB tháng này, nói về kế hoạch của nhà nước đuổi dân chúng đi, không phải để lấy chỗ cho các cơ quan ban ngành, như họ rêu rao, nhưng để bán toàn bộ những khu nhà cho các công ty ngoại quốc xây khách sạn và những chung cư đắt tiền.

“Mày nghĩ chuyện đó thực sự xảy ra như thế à?” tôi hỏi.

“Lúc nào mà chẳng có động lực tiền bạc ở đàng sau những chuyện trên giấy tờ,” Abel nói.

Hắn nói với tôi hoài về những nhà đầu tư và các công ty nước ngoài đến đảo quốc này, tìm cách cài móng vuốt trước mọi người; bọn giám đốc kỹ thuật, các công ty sản xuất xe hơi, ngay cả đám thừa kế rượu rum lưu vong đang tìm cách tham gia cuộc chơi tương lai của đất nước Cuba, bù đắp lại những gì đã bị tước đoạt mất trước đây.

“Ông bà già mày sẽ làm gì với số tiền ấy?”

“Ông bà già tao sẽ mua một căn ngoài bãi biển. Họ muốn xa lánh cái ồn ào đô thị. Em gái tao về sống với bạn trai của nó. Còn tao chắc sẽ tìm chỗ nào đó của riêng tao quanh đây nếu được. Thế còn Natasha và mẹ cô ấy? Họ sẽ làm gì?”

“Họ cũng chưa biết nữa,” tôi nói, bởi vì mẹ Natasha bắt tôi thề giữ bí mật. Bà không muốn những người khác bắt chước cách của bà rồi đâm ra mình phải hối lộ chỉ để có được cơ hội hối lộ thêm lần nữa.

Khi tôi đến nhà Natasha cô đang chờ tôi, cửa mở toang. Natasha ngồi trên sofa và tôi ngồi bên cạnh, đẩy nghiêng cô qua một bên và chúng tôi thành hai thân thể dính vào nhau ở mắt cá và khuỷu tay.

Mẹ cô đã lấy hẹn trước cho chúng tôi. Số bạc năm trăm đồng đầu tiên dùng cho việc xin hẹn cùng một ngày với cùng một nhân viên.

Nhưng trước đó, một buổi hẹn khác. Điền giấy tờ kết hôn dân sự. Natasha bảo đây không phải đám cưới thật. Chỉ là thủ tục pháp lý.

“Vậy mình chưa lấy nhau thật à?”

“Mình sẽ cưới, nhưng không có Chúa chấp nhận.”

“Em tin vào Chúa từ lúc nào vậy?”

“Từ lúc mình quyết định làm đám cưới. Đám cưới dân sự xui xẻo lắm. Mình phải có đám cưới khác ở nhà thờ. Mình có thể tổ chức ở Miami. Có tiệc tùng và đủ thứ.”

“Mình đâu có bạn bè gì mà mời. Mình có quen biết ai ở đó đâu.”

“A, Vladi,” cô nói, và xoay hẳn người lại khiến hai đứa chạm mũi vào nhau.

Khi chúng tôi đến Florida, người bà con xa của mẹ Natasha, người mà chúng tôi chưa bao giờ gặp, sẽ đón chúng tôi ở phi trường rồi cho chúng tôi ở nhờ trong căn phòng sửa lại từ nhà để xe cho đến khi chúng tôi thu xếp được và dọn ra riêng. Từ lúc quen Natasha, tôi đã từng nói là tôi biết chút ít tiếng Anh. Khi chúng tôi đến Mỹ nàng sẽ thấy là tôi nói dối.

Nàng bảo thứ mà chúng tôi mua đầu tiên khi có đủ tiền là cái máy điện toán để tôi chuyển tất cả những cuốn vở chép tay của tôi qua đĩa cứng và hoàn tất cuốn tiểu thuyết của tôi. Một nhà xuất bản lớn của Mỹ sẽ phân phối cuốn sách. Tác phẩm sẽ vạch ra sự thật về tất cả mọi thứ, nàng nói. Tôi không biết nàng tìm đâu ra ý nghĩ ấy, và chắc như đinh đóng cột như thế.

Trước khi tôi quen biết Natasha thì tôi đã dan díu với Lily. Chúng tôi nằm trần truồng trên giường cô ta, chiếc quạt điện ở góc phòng thổi vù vù trên hai thân thể đầm đìa mồ hôi.

“Nếu như em không có chồng, biết đâu mình có thể là gì ấy chứ Vladi nhỉ.”

“Có thể chứ.”

“Chừng nào anh bỏ đi thì đừng nói lời tạm biệt.”

“Anh sẽ không nói.”

Chúng tôi tắm chung trước khi tôi ra về và đôi khi tôi tự hỏi tại sao Natasha luôn nghĩ là nàng hiểu tôi rất rõ nhưng lại không cảm nhận được Lily trên người tôi, đọc được trên mặt tôi rằng tôi đã làm tình suốt buổi trưa như tôi đã đọc được nơi nàng sau khi chúng tôi gần gũi.

Natasha, tôi nghĩ. Em là ai? Anh là ai? Chúng mình thực sự là những ai?

Nhưng rồi như thể cảm nhận được nơi tôi sự xa cách, Natasha lột bỏ áo quần tôi, kéo tôi lên trên người nàng và tôi vào sâu trong nàng, hai tay bám vào thành gỗ của chiếc sofa rách rưới nơi tôi phải lòng nàng, hai mắt tôi dán vào cái vòm đen của Capitolio che mất cảnh hoàng hôn bên ngoài khung cửa sổ, và cạnh nó, Campoamor, những cư dân lậu và những con thú đói lui dần vào vũng bóng râm xanh xám.