Nguyễn Viện: Xác Lập Sự Tự Do Cá Nhân

Trang chính » Biên Khảo, Chuyên Đề, Ngày 30 tháng Tư, Phỏng vấn

Nguyễn Viện: Xác Lập Sự Tự Do Cá Nhân

Nguyễn Viện ♦ 0 bình luận ♦ 5.05.2016

Lưu Diệu Vân: Dù muốn dù không, chúng ta cũng không thể phủ nhận rằng biến cố 30 tháng Tư đã tạo nên những ranh giới vô hình: ranh giới thời gian giữa văn chương trước và sau 1975, cũng như ranh giới không gian trong và ngoài nước. Theo ý riêng của tác giả, biến cố này đã (và đang) đem lại những ràng buộc hay tháo gỡ nào trên nền văn học Việt Nam. Và nếu không có biến cố này, văn phong/đề tài/ý thức trong sáng tác của tác giả sẽ khác với bây giờ không, và nếu có, khác như thế nào?

Thật ra, biến cố 30.4.1975 không chỉ tạo ra các ranh giới mới, nhưng đồng thời nó cũng xóa nhòa một số ranh giới khác. Chúng ta đừng quên rằng, trước 30.4.1975, Việt Nam có hai thực thể: Miền Bắc – độc tài xã hội chủ nghĩa, Miền Nam – cộng hòa tự do. Do đó, văn học hai miền cũng có hai hình thái khác nhau: một – rập khuôn và phục tùng chính trị; hai – tự do sáng tạo, đề cao tính cá nhân nên đa dạng phong cách.

Về đại thể, biến cố ấy đã giúp VN thống nhất địa lý, chính trị… Văn học Miền Bắc với đặc điểm minh họa cho một chế độ chính trị, vừa lạc hậu vừa khô cằn đã phần nào được cái tươi mới của văn học Miền Nam khích động cho những bản sắc cá nhân hình thành. Ngược lại, văn học Miền Nam bị chôn vùi với cái án đồi trụy phản động, những kẻ được lưu dung thì trở thành a dua.

Cũng từ biến cố này, một lực lượng không nhỏ những người tiêu biểu cho văn học Miền Nam đã tị nạn chính trị ở nước ngoài. Trên miền đất mới, họ vẫn duy trì một “quê hương đã mất”, một nền văn học như mọi người thường gọi: “Miền Nam nối dài”. Tuy nhiên, thật đáng mừng, ở đó một lớp người viết mới đã thành hình trong những lối đi riêng, đầy sáng tạo, góp phần làm mới nền văn học VN, nói chung.

Ở trong nước, sau một thời kỳ dài thật sự sợ hãi, những người sáng tạo đích thực đã vươn vai đứng dậy, xác lập sự tự do cá nhân bất chấp cái hệ thống kìm kẹp của chế độ chính trị.

Cho đến thời điểm này, tôi có thể mạnh miệng nói rằng, văn học VN hôm nay đã khác, rất khác với cái ta vẫn gọi là trước 1975 từ ý thức đến đề tài, văn phong, bút pháp. Thông qua internet và sự mở rộng biên cương đi lại, những tác phẩm vượt thoát khỏi chế độ kiểm duyệt và bị coi là ngoại vi ấy bao gồm hải ngoại, trong nước (thống nhất Nam-Bắc) đã đang là dòng chủ lưu cho văn học VN hiện đại.

Và nếu không có biến cố này, văn phong/đề tài/ý thức trong sáng tác của tôi có khác không? Như tôi đã nói ở trên, nếu không có biến cố 30.4, VN vẫn sẽ có hai nền văn học khác biệt, có thể ví như Nam Hàn và Bắc Hàn bây giờ. Nếu có điều gì khác, chỉ có thể xảy ra ở Miền Nam, bởi vì dù thế nào, nền tảng chế độ chính trị Miền Nam là tự do, nó cho phép mọi tư duy khác biệt, mọi sáng tạo cực đoan nhất được thể hiện… Và với điều kiện toàn cầu hóa như hiện nay, chắc chắn văn học Miền Nam sẽ tìm được chỗ đứng của mình trong một thế giới đa dạng, với cái đẹp và giá trị của con người, như bất cứ một quốc gia nào có khát vọng vươn lên.