LTS: Bài tiểu luận “Chuyện Đi, Về – Đọc Nếu Đi Hết Biển” của nhà báo Đinh Từ Thức đăng tải gần đây đã mở rộng hướng thảo luận/đối thoại của chuyên đề “Nghệ Thuật & Chính Trị” của tạp chí Da Màu. Trong bài viết, tác giả Đinh Từ Thức phủ nhận sự cần thiết hòa giải giữa các thành phần dân chúng làm nên khối dân tộc Việt Nam vì “dân tộc Việt Nam không có hận thù gì với nhau, nên không cần đặt vấn đề hòa giải dân tộc.” Ngược lại, ‘”chỉ có hận thù giữa băng đảng ăn cướp đang nắm quyền cai trị và khối dân tộc bị trị” và do đó, đảng cầm quyền cần thiết phải thực hiện cuộc hòa giải với nhân dân. Đây là một lập luận phổ biến và được ưa thích ở Hải ngoại. Tuy  nhiên, hòa hợp hòa giải, bất kể cụm từ này có vẻ “doạ nạt” thế nào đi nữa, không hề là một vấn đề đơn giản.

Ở lãnh vực văn chương nghệ thuật, và giữa những người làm nghệ thuật với nhau thuộc nhiều phe nhóm, tầng lớp, liệu “hòa hợp hòa giải” có là điều cần thiết hay không vẫn còn là một nghi vấn. Tạp chí Da Màu xin hân hạnh giới thiệu bài viết “Hội Nhập và Nơi Chốn” của Đặng Thơ Thơ, bàn về “hội nhập,” một đề tài được mở ra trước đây trên diễn đàn Hội Luận Văn Học Việt Nam. Hy vọng “Hội Nhập và Nơi Chốn” sẽ giúp đưa hòa hợp/hòa giải/hội nhập vào một vị trí thuận lợi để vấn đề này có thể được khảo sát từ mọi góc cạnh.

 

tại nghĩa trang văn học

Tôi hình dung một ngày nào đó những người viết sẽ cùng hội nhập ở một nghĩa trang. Nghĩa trang chứa những thân thể tàn tật. Những thân thể người viết chúng ta, thiếu vài ngón tay, thiếu một trái tim, thiếu chút gan tươi, thiếu một lá phổi. Nhiều thân thể chỉ còn nửa bộ óc, hay ít hơn thế… Hình tượng nghĩa trang này đến sau khi đọc bài tham luận của tác giả Tô Nhuận Vỹ, đăng 4 kỳ trên Talawas nhan đề “Nhà văn Việt Nam: Đổi Mới và Hội Nhập”.

Thiện chí của Tô Nhuận Vỹ trong việc kêu gọi hội nhập là điều cần ghi nhận, trong khuôn khổ bài viết của ông. Đây là khởi đầu đáng mừng cho mục tiêu mà chúng ta nhắm đến. Tình nghĩa văn chương và nhiệt tình của ông dành cho các đồng nghiệp trong ngoài nước là điều khiến tôi, dù không đồng ý với vài điểm ông nêu trong bài, vẫn kiên nhẫn đọc và tìm cách rút tỉa những ý tưởng giá trị trong đó. Tô Nhuận Vỹ có sự thẳng thắn và chính xác khi ông nhận định khuynh hướng bảo thủ độc quyền trong nước về văn học. Nhưng khi chuyển lời bàn sang phía những người viết ngoài nước, những phán đoán của ông có phần giới hạn, hoặc thiên về cảm tính, hoặc chỉ căn cứ trên một thiểu số để đi đến kết luận chung cho tập thể, vốn đa dạng và phức tạp.

Bàn về những người viết ngoài nước chưa sẵn lòng hợp tác (về phương diện in sách và xuất bản), ông viết:

“Cho dù có những nhà văn từ chối tham gia ngồi chung chiếu (Ngay trong nước cũng có người từ chối chứ chưa kể ở nước ngoài. Và trong số nhà văn tôi quen biết ở nước ngoài cũng có người từ chối vì nhiều lẽ mà lẽ chính tôi tin là… hãi cộng đồng). Cho dù có những tác giả như nhà thơ sợ bị cộng đồng “thịt” đã nói trên kia… Nhưng may thay, nhiều nhà văn nhà thơ Việt Nam ở nước ngoài không xa lạ với đất nước như thế, không sợ bị “thịt” như thế.” (xin tham khảo toàn bài trên mạng Talawas)

Chúng ta ghi nhận những người viết phóng khoáng và có khuynh hướng cấp tiến trong nước, thực tâm muốn thúc đẩy việc in ấn và phát hành sách của các tác giả ngoài nước, theo như tinh thần bài viết của Tô Nhuận Vỹ. Tôi rất trân trọng thiện ý này. Tuy nhiên nhận định của Tô Nhuận Vỹ vừa nêu là một ngộ nhận. Việc hội nhập văn hóa không chỉ có nghĩa là in sách trong nước, và những nhà văn không muốn sách mình in trong nước không phải vì họ “hãi” cộng đồng, sợ bị “thịt”, hay do họ “xa lạ với đất nước”. Những người viết trong nước vì không thông hiểu lắm về tình hình ngoài nước, nên họ đã đồng hóa áp lực của cộng đồng với tính chuyên chế toàn trị của cộng sản trong nước. Ở ngoài này, trong một môi trường dân chủ, ai muốn phản đối thì cứ việc phản đối, kiến nghị, biểu tình; ai muốn giao lưu hay in sách trong nước thì cứ việc in sách thôi. Đó là việc lựa chọn dựa trên nhận thức và hoàn cảnh của từng người viết. Người viết ngoài nước do các điều kiện thuận lợi về truyền thông, sách báo, internet, có thể nắm vững tình hình trong nước. Nhưng ngược lại đa số người viết trong nước vẫn còn cái nhìn rất mơ hồ về các đồng nghiệp ngoài nước do hạn chế tầm nhìn và các quyền tự do cơ bản khác. Họ có thể nhìn nhận từng sự kiện, từng vụ việc lẻ tẻ, nhưng không thấy được toàn cảnh của sinh hoạt văn học ngoài nước, là nền văn học nằm trong sinh hoạt thường nhật của những quốc gia có tự do dân chủ. Quan niệm cho rằng ai đó sợ áp lực cộng đồng phản ảnh phần nào tâm thức sợ hãi đã ăn sâu vào não trạng của người viết trong nước qua những năm tháng sống trong khủng bố và áp bức tinh thần. Tất nhiên có những cá nhân không muốn công khai chuyện in ấn trong nước của họ. Nhưng đa số, khi quyết định nơi chốn ra đời của tác phẩm, họ chủ động hành xử quyền tự do chọn lựa – trong nước hay ngoài nước, căn cứ trên nguyên tắc và lập trường của họ.

Có vẻ như những người viết ngoài nước đang bị phân hóa thành hai khuynh hướng: hoặc chấp nhận chế độ kiểm duyệt và quyền hạn của công an văn hóa trên tác phẩm để sách được xuất bản trong nước; hoặc từ chối không hợp tác, trong tình hình hiện nay, vì nhiều lý do không nhất thiết chỉ là khác biệt chính kiến. Một số người nói rằng họ quan tâm đến điều kiện xuất bản của cuốn sách, chẳng hạn nó bị cắt bỏ, bị sửa đổi, bị giới thiệu theo nhãn quan chính trị/văn học sử thế nào. Sau khi phát hành, cuốn sách đó được đối xử ra sao, nó có được quan tâm đúng mức về các mặt giá trị văn học, xã hội, tư tưởng và cách tân thể loại hay không. Hay nó chỉ được in ra lặng lẽ, không một bài điểm sách, không một nỗ lực quảng bá, và chìm vào quên lãng khi những đợt sóng sách mới ùa đến?

Một số khác đặt câu hỏi về ảo tưởng có nhiều độc giả nếu in sách trong nước. Một lý do, nghe rất hấp dẫn, đó là in sách trong nước sẽ có nhiều độc giả hơn. Nhưng điều này cũng cần kiểm chứng lại. Thống kê nào cho biết số lượng người đọc trên một đầu sách, nhất là những sách không phải loại best-seller? Một người bạn thân của tôi, cũng là một người viết ở Paris, trong nhiều lần về Việt nam đã đi tìm những cuốn sách của những nhà văn bên Pháp in trong nước, và không tìm được ở bất cứ nhà sách lớn nhỏ nào trong thành phố, ngay cả Fahasa, cho dù sách mới chỉ được xuất bản hai tháng trước. Nói chuyện với giám đốc một vài nhà xuất bản thì chị được biết lượng sách phát hành mỗi tháng có thể vài chục đầu sách, cho nên mỗi tác phẩm chỉ được trưng bày trên kệ sách khoảng 2 tháng, sau đó phải rút lui nhường chỗ cho sách mới. Số phận những cuốn sách ấy ra sao? Chị được cho biết: trả về kho, xé nhỏ, xay bột, tái chế… Như thế, một cuốn sách mới, trước khi được độc giả biết đến, trước khi được phê bình, nhận định và giới thiệu đúng mức, đã bị đầu thai hóa kiếp thành giấy vụn. Nó sẽ chết non chết yểu với cái giấy khai sinh và khai tử chỉ cách nhau vài tháng tuổi. Chuyện phát hành, in ấn trong nước hiện hay khá là hỗn loạn, như một hình thức kinh doanh hơn là công tác văn hóa (người ta có thể thắc mắc, ra nhiều sách thế mà không chờ bán hết để thu hồi vốn sao? Đây là một thắc mắc ngây thơ vì chuyện in sách có lẽ chỉ là một hình thức kinh doanh sạch sẽ để trưng ra ngoài mặt). Và cũng chưa có ai đặt câu hỏi về phương pháp cũng như hệ thống lưu trữ, bảo quản trong các thư viện hay văn khố nhà nước về những tác phẩm này.

&

Như thế, một cuốn sách, đứa con tinh thần của chúng ta, hay là chính bản thân chúng ta, cuối cùng có chỗ đứng ở đâu trong nước? Dễ lắm, đã có viện bảo tàng văn học. Tô Nhuận Vỹ đã đề cập trong bài viết:

“Đây là Bảo tàng của văn học Việt Nam, Việt Nam của bốn ngàn năm văn hiến, chứ không dành riêng cho một giai đoạn nào;

Với các tác giả có thể trong quá khứ đã có tác phẩm và thái độ chống đối Đảng Cộng sản và Nhà nước, nhưng có tác phẩm có giá trị nghệ thuật và hiện tại ủng hộ sự hoà hợp dân tộc và phát triển của đất nước thì chọn tác phẩm để giới thiệu.”

Tôi hình dung viện bảo tàng văn học là một nghĩa trang như đã nói ở trên. Nghĩa trang với những thân thể khuyết tật. Nếu viện bảo tàng có tiêu chuẩn chọn là những tác giả ủng hộ “sự hòa hợp dân tộc” (bất kể tính mơ hồ của cụm từ này), và tiêu chuẩn loại là “thái độ chống đối Đảng Cộng sản và Nhà nước” (trong hiện tại – đối nghịch với “trong quá khứ”), thì đa phần các tác phẩm triển lãm trong bảo tàng hoặc là đồ cổ lỗi thời hay là những hình nhân thiếu đầu, thiếu óc, thiếu tim gan. Những cuốn sách xuất hiện như những hình người chưa hoàn chỉnh. Tác phẩm có thể bị cắt xén, bị sửa đổi, bị lấy đi cái tinh túy và cái làm nên con người tác giả trong quá trình tuyển lọc. Ngay cả với những tác phẩm không bị vấn đề chính trị, không bị kiểm duyệt, thì sự trình làng của một tác phẩm vô hại, hay vô thưởng vô phạt cũng chỉ là dựng lên một chân dung thiếu góc cạnh và phiến diện. Vì để hiểu một tác giả, chân dung văn học của họ phải được soi rọi bằng sự dấn thân, bằng một quá trình, bằng cả sự nghiệp. Đó là một thân thể toàn vẹn. Nói như nhà thơ Trần Tiến Dũng, đó là cái “nguyên trạng của người viết”. Tiếc thay cái nguyên trạng ấy không có chỗ đứng trong viện bảo tàng.

 

tại chiếc chiếu văn học

Ngồi chung chiếu dường như là một hình tượng thân mật. Nhưng theo tôi nên chọn một nơi chốn mang khái niệm rộng hơn chiếc chiếu. Vì chiếu trong văn hóa Việt nam đã mang sẵn hàm ý tôn ti trật tự, thứ bậc, vai vế, khinh trọng. Tô Nhuận Vỹ có nhắc đến những người viết trong nước từ chối “ngồi chung chiếu”. Lý do? Tất nhiên không phải vì “hãi cộng đồng”. Có lẽ họ hãi cái chiếu. Khi bước vào chiếu là phải chấp nhận khuôn khổ có giới hạn của chiếu – cái khuôn khổ do người làm chiếu quyết định – chưa kể sự thử thách đi với lời mời: ai không dám ngồi là nhát. Một lời mời nồng nhiệt do đó vẫn khiến ta ngần ngại. Vì đó là một khu vực đã được sở hữu và kiểm soát.

Có những nhà văn /nhà thơ bên trong gửi bài ra ngoài vì tác phẩm họ không thể phổ biến trong nước. Họ gửi bài lên không gian mạng cho tác phẩm vượt biên giới đến xứ sở tự do. Gần đây có những nhà xuất bản tự do như Giấy Vụn, Cửa nhằm giới thiệu những tác phẩm thuần túy văn chương ngoài luồng. Có những người viết quan niệm việc gửi tác phẩm mình về, đặt nó dưới sự kiểm soát của nhà nước là một sự phản bội tinh thần với đồng nghiệp, những người bạn văn mà tài năng và sự can đảm khiến họ khâm phục và mến mộ. Đó là sự trung thành – có thể bị coi là vớ vẩn không thức thời – với một thành trì cuối, thành trì vô hình của mỗi cá nhân. Có thể là sự trung thành với một nguyên tắc hay nỗi đau quá khứ thiêng liêng. Nên nhìn điều đó như một thái độ, một phản ứng đối với nhà nước cộng sản, khi họ cư xử một cách vô luật pháp đối với những nhà tranh đấu cho dân chủ, hay đàn áp phong trào biểu tình của sinh viên và nhân dân yêu nước, hay ngạo mạn tự cho mình quyền hành xử thô bạo thiếu văn hóa đối với những tinh hoa đất nước, như cách họ tùy tiện trục xuất nhà phê bình Nguyễn Hưng Quốc ngay tại phi trường.

Những hành động thất nhân tâm đó đã tạo ra sự đề kháng về mặt ý thức của những người viết trong ngoài nước. Nhưng không phải họ không chịu hội nhập. Thật ra họ đang tìm đến hội nhập trong một hình thức khác, hy vọng thông thoáng hơn và khả thi hơn. Hội nhập tại một vùng đất mới mà mọi thành viên như những di dân chia xẻ đồng đều cơ hội. Hội nhập trên một kinh nghiệm chung để có thể thông cảm nhau. Hội nhập trên một mặt bằng chung mà mọi phía tham dự đều đồng đẳng.

Mặt bằng chung ấy ở đâu?

 

tại khoảng không của những nỗi đau

Trong lời giới thiệu cuốn Night, tác giả Elie Wiesel, người được giải Nobel Hòa Bình năm 1986, từ góc nhìn của một nạn nhân trong cuộc, đã giải thích lý do ông viết về kinh nghiệm diệt chủng dân Do Thái như sau:

“Tôi chỉ biết rằng, nếu không có lời chứng này, cuộc đời người viết của tôi – hay chỉ đơn thuần là một cuộc đời, chấm hết – sẽ không thể như hiện nay: một nhân chứng tin tưởng vào trách nhiệm đạo đức của mình trong việc ngăn cản kẻ thù đạt được chiến thắng cuối cùng là tẩy xóa vĩnh viễn tội ác của họ khỏi ký ức nhân loại.”

Elie Wiesel như thế đã định nghĩa hành động viết của ông: tác giả, người chứng, và người cảnh báo lương tri thế giới. Wiesel không chấp nhận chuyện quên đi những nỗi đau, vì chính những nỗi đau ấy làm nên con người ông. Từ chối nỗi đau là từ khước chính mình. Và từ khước lý do sống của mình.

Khi đọc những dòng trên, tôi nghĩ đến những người viết di dân, những nạn nhân của những tập đoàn tội ác, những con người trên địa cầu đi giữa sống và chết để có cơ hội làm nhân chứng như Wiesel. Đối với người Việt nam, sau những lời kêu gọi hòa hợp hòa giải, sau những lời khuyên thức thời và những hứa hẹn rằng hãy quên đi quá khứ để vươn tới những tặng phẩm tương lai, họ vẫn không thể nào quên. Họ là những con người bị chấn thương – những vết thương không được nhìn nhận và sẽ không cách nào lành. Mức độ sưng tấy sẽ tiếp tục tỷ lệ thuận với thời gian. Họ chưa có được cái may mắn của Wiesel để đứng lên làm chứng dõng dạc trước lương tâm thế giới. Cho đến giờ họ vẫn chỉ làm chứng với nhau, và với chính mình, và cố tìm ra ý nghĩa cho nỗi đau dai dẳng của mình. Để làm gì? Để như Wiesel nói: “Nhân chứng bắt buộc chính mình phải cung khai. Cho tuổi trẻ hôm nay, cho những đứa bé sẽ sinh ra ngày mai. Hắn không thể để quá khứ của hắn trở thành tương lai của những thế hệ sau.”

Như vậy, hãy bước ra từ cái viện bảo tàng và cái chiếu ngồi kia, để suy nghiệm nỗi đau của kẻ còn sống sót và tìm ra nguyên do tại sao mình sống sót. Hãy làm nhân chứng cho sự sống sót của mình, vì đó là lý do chúng ta được chọn để sống. Hãy lắng nghe những lời chứng đó. Những lời chứng có khả năng vươn tới những thế hệ sau và khả năng ngăn ngừa sự lập lại của lịch sử. Hội nhập không phải chỉ đòi hỏi người khác chấp nhận mình và trong cùng lúc bôi xóa những yếu tố đã làm nên người khác, những ký ức cá nhân, những kinh nghiệm, lịch sử của họ mà mình không từng trải.

Một trong những ảo tưởng của con người là cho rằng mình ở đây và kẻ khác ở đàng kia. Cùng lúc đó, trong mắt “kẻ khác”, thì mình đang ở “đàng kia” và người ấy đứng “đây”. Không có đây và kia nếu chúng ta đứng ngoài và nhìn từ trên xuống. Thay vì hoang mang giữa đây và kia, thì chúng ta nên hoán vị cho nhau, đi vào đôi giầy của nhau, để những nỗi đau không tương phản mà nhập một. Hội nhập lý tưởng như vậy mở ra khả năng cho mỗi người nhìn được từ cái nhìn người khác về thế giới quanh họ, và cả cách họ nhìn mình và thế giới của mình. Những cuộc hội thảo thường xuyên và những cái bắt tay chưa chắc đã dẫn đến hội nhập, vì sự hội nhập thực sự chỉ xảy ra trong lòng mỗi con người, khi chúng ta chấp nhận những gì khác biệt mình. Tôi nghĩ đến những phát biểu của Michelle Obama, sau khi Barack thắng một loạt 11 tiểu bang trong vòng bầu cử sơ bộ đảng Dân Chủ: “Đây là lần đầu tiên tôi thực sự tự hào về đất nước của chúng ta.” Ngay hôm sau, bà Cindy McCain, vợ ứng cử viên John McCain của Đảng Cộng Hòa quạt lại: “Tôi không hiểu mọi người nghĩ sao về câu nói kia (của Michelle Obama), nhưng tôi lúc nào cũng tự hào về đất nước chúng ta.” Cả hai người đàn bà này đều nói về nước Mỹ, nhưng rõ ràng đó là hai nước Mỹ khác nhau, hay một nước Mỹ bị phân hóa nhìn qua hai lăng kính đen trắng của màu da và chủng tộc, của ưu đãi và bất công, của thành kiến và phản kháng…

Khi nói về Katyn, cuốn phim tường thuật vụ cộng sản Liên xô tàn sát 22,000 người dân Ba lan, một vụ tàn sát tập thể đẫm máu năm 1940, đạo diễn Andrzej Wajda nhận định: “Chẳng có cách nào khác hơn để chia tay với nỗi đau bằng cách bày tỏ nó.” Bày tỏ một nỗi đau là điều chẳng đặng đừng, cho đến khi nỗi đau được nhìn nhận. Cho đến bây giờ, điều ấy chưa xảy ra. Vẫn còn những tiếng nói bị vô hiệu thành câm lặng. Vẫn còn những tấm màn ảo tưởng và ngộ nhận giữa trong và ngoài nước. Vẫn còn những phân chia giữa trong nước với nhau, và ngoài nước với nhau. Vẫn còn cái nhìn rạch ròi giữa cộng sản và quốc gia, giữa những thể chế và lý thuyết tưởng đã phá sản từ lâu. Nhất là vẫn còn tiếp tục chính sách bôi xóa lịch sử và bôi xóa những nỗi đau tập thể, như nỗ lực phủ nhận và bịt miệng những nạn nhân biến cố Mậu Thân – Huế từ phía nhà cầm quyền trong nước. Chính ở khoảng trống của nỗi đau bị bôi xóa này, không phải ở lịch sử chiến tranh và ý thức hệ hậu chiến tranh, là nơi chúng ta cần thiết phải hội nhập. Hội nhập để viết đầy lên khoảng hư vô ấy những nỗi đau có thật, một chương dài có thật trong lịch sử Việt Nam. Chỉ khi đó mới có thể tin tưởng và an tâm về một dòng văn học bằng tiếng Việt không phân biệt trong ngoài và vượt qua các biên giới địa lý, không gian, quá khứ, lịch sử và tâm thức.

Cho đến bây giờ, hội luận của chúng ta vẫn là một hành trình đi tìm mẫu số chung cho những nỗi đau khác nhau. Nhưng cũng ở chính nỗi đau ấy mà chúng ta tìm ra đáp số.

bài đã đăng của Đặng Thơ Thơ

• Mẹ - 27.10.2023
• Phỏng vấn Yvan Marquant, giải nhất kỳ thi Piano Quốc tế 2023 tổ chức tại Orléans, Pháp - 13.09.2023
• Đọc trường ca Bầy Chim Di Trú của Nguyễn Đức Tùng - 04.07.2023
• Phỏng vấn Trần C. Trí: Lối Về Của Nước – khi ngôn ngữ chạm thế giới siêu hình - 23.06.2023
• Nữ Quyền­­­─ Điểm Mù trong Văn Chương Nguyễn Viện - 30.05.2023
• ai đã đến và đã ăn Tết - 27.01.2023
• Giới Thiệu Tập Truyện Dịch Trong Vườn Mắt Em - 01.08.2022
• Đôi điều về vở kịch Người Mẫu- Phỏng vấn Thu Phong - 25.11.2021
• Một Ngày Trước Khi Đổi Giờ - 08.11.2021
• Thế giới truyện ngắn Trần Doãn Nho: Con người là ẩn số của chính mình - 14.09.2021
• “Thế nào mới thật là một câu thơ?” - 26.08.2021
• 1. Tôi Đã Làm Gì Trong Năm Chuột- 2. Bữa Tiệc Giao Thừa của Da Màu - 13.02.2021
• văn chương thiếu nhi/thiếu niên- phần 2: chiếc áo màu thời gian & tổng kết chuyên đề - 18.12.2020
• Văn Chương Thiếu Nhi/Thiếu Niên- Phần 1: Đối Thoại với Đỗ Quyên - 04.12.2020
• Mất Tích trong Viện Bảo Tàng - 18.11.2020
• Ngăn kéo của một nhà thơ - 14.05.2020
• thời trang mùa xuân và phức cảm Freud - 17.04.2020
• những kẻ mắc dịch- kỳ 2/2 - 03.04.2020
• những kẻ mắc dịch - kỳ 1/2 - 27.03.2020
• Tình Yêu Thời Coronavirus & Chuyện tình trước ngày tận thế - 11.03.2020
• Tôi Đã Làm Gì Trong Năm Heo? - 13.02.2020
• Hoàng Đạo như một Ẩn Số - 20.09.2019
• Đặng Thơ Thơ phỏng vấn Trần Thị NgH - 08.07.2019
• Trịnh Cung và Căn Cước Di Dân - 17.06.2019
• Một Câu - 12.05.2019
• Nói Chuyện với Như Quỳnh de Prelle, và Song Tử (phần 3/3) - 12.07.2018
• Nói Chuyện với Như Quỳnh de Prelle, và Song Tử (phần 2/3) - 04.07.2018
• Nói Chuyện với Như Quỳnh de Prelle, và Song Tử (phần 1/3) - 29.06.2018
• ngủ trưa tu viện thành phố cổ - 13.04.2018
• Formula 409® - 30.03.2018
• Trà đạo tốc hành - 16.10.2017
• hình ảnh nghệ thuật tuần lễ 25/12/2016-1/1/2017: bưu thiếp của đặng thơ thơ - 25.12.2016
• “Giường và Điểm Tâm”: Một Định Nghĩa Truyện Chớp và Siêu Hư Cấu Đời Sống - 14.12.2016
• Đối Thoại Với Nhà Văn Nguyễn Viện- kỳ 2/2 - 29.11.2016
• Đối Thoại với Nhà Văn Nguyễn Viện- kỳ 1/2 - 28.11.2016
• Nói Chuyện Với Nhà Văn Nguyễn Thị Hoàng Bắc về Gió Mỗi Ngày Một Chiều Thổi - 28.04.2016
• Phỏng Vấn Văn Học trong Bên Kia Con Chữ và Nghệ Thuật - 04.03.2016
• xông đất chùa Gia Mầu - 19.02.2016
• khuyến mãi mùa giáng sinh - 24.12.2015
• những khả thể của selfie- từ chủ đề selfie trên Da Màu - 13.11.2015
• thân thể và chữ viết- nghệ thuật đương đại trung đông - 30.10.2015
• Võ Phiến và “Sự Chờ Đợi” - 05.10.2015
• một thể loại khó hiểu - 29.09.2015
• hình ảnh nghệ thuật tuần lễ 21-27/9/2015- chủ đề ảnh tự chụp: Man Ray và Trịnh Cung - 21.09.2015
• họ đã dịch nó như thế - 14.09.2015
• Nữu Ước- những điều không thấy - 11.09.2015
• hình ảnh nghệ thuật tuần lễ 27/7-2/9/2015- chân dung tự họa- họa sĩ Trịnh Cung - 26.07.2015
• Thiệp mời tham dự ra mắt sách “Khả Thể” của nhà văn Đặng Thơ Thơ - 02.02.2015
• Khảo Sát Khái Niệm Di Sản, Gia Tài, và Bóng Ma của Mẹ trong Văn Học Miền Nam (qua các tác phẩm của Viên Linh, Dương Nghiễm Mậu, Nhã Ca, Minh Quân, và Trùng Dương) - 06.01.2015
• phỏng vấn Lưu Thủy Hương - 08.12.2014
• Ảo Thuật của Cô Anh Đào - 17.10.2014
• mình nó ngồi trong ghế bành - 19.09.2014
• Da Màu–phần 3 - 02.09.2014
• hình ảnh nghệ thuật tuần lễ 10-17/8/2014- nghệ sĩ René Magritte (1898-1967) - 13.08.2014
• Nói Chuyện với Tru Sa về “Con Ngõ Vắng” - 20.06.2014
• Nói Chuyện với Tru Sa về “Con Ngõ Vắng” - 19.06.2014
• Alice Munro, Mỹ Học Mới trong Một Thế Giới “Vắng Mặt” - 25.04.2014
• Tính Giễu Nhại và Tinh Thần Hậu Hiện Đại trong những tác phẩm chưa xuất bản của Hoàng Đạo - 20.07.2013
• và ông vẫn là người duy nhất có thể tới dù không đóng vai nào trong câu chuyện - 05.10.2012
• Xảy ra vào mùa thu…/ … happen, in the autumn … - 26.03.2012
• Hệ Lụy của “Phái Đẹp” hay “Đừng Nhìn Em Nữa Anh Ơi!” - 29.11.2011
• tam đoạn luận sau Tứ Thư - 18.11.2011
• Tôi đọc Thảo Trường - 29.08.2010
• nhét một căn phòng vào một hạt cát - 21.06.2010
• Da Màu phỏng vấn Đặng Thơ Thơ - 21.06.2010
• tình yêu- màu cờ - 08.05.2010
• 30 tháng 4 và một ngày ở phía tương lai - 02.05.2010
• tháng ba - 24.03.2010
• February - 03.03.2010
• tháng hai - 17.02.2010
• trò chơi của những năm sau - 30.11.2009
• xảy ra vào mùa thu - 13.11.2009
• mùa hè ... từng đoạn ngắn - 15.09.2009
• Một nơi để viết - 07.09.2009
• cây du thứ mấy trên thế giới - 17.07.2009
• Slippery Elm - 17.07.2009
• điếu khúc - 30.03.2009
• Đường Một Chiều nói với Ly - 28.03.2009
• những buổi chiều lửa - 21.03.2009
• Đọc Tập Sống của Đặng Mai Lan - 25.02.2009
• Tháng Giêng 2009 - 15.01.2009
• bây giờ giữa chúng ta - 10.01.2009
• về một hải trình đến thành phố biển - 06.01.2009
• Nói chuyện với Nguyễn Thúy Hằng (phần 2/2) - 13.11.2008
• Nói chuyện với Nguyễn Thúy Hằng (phần 1/2) - 12.11.2008
• Đặng Thơ Thơ: Giữa Người Viết và Người Đọc - 11.11.2008
• lý lịch hoang tưởng của tôi - 04.11.2008
• Ký Ức của Người Loạn Tính - 26.10.2008
• a summer closing ceremony - 06.10.2008
• a summer closing ceremony - 05.10.2008
• đi tìm bản kinh thánh cuối - 05.09.2008
• lễ bế mạc một mùa hè - 27.08.2008
• Hoàng Đạo - tiểu sử và sự nghiệp văn hóa - 22.07.2008
• Hoàng Đạo - tiểu sử và sự nghiệp văn hóa - 22.07.2008
• vô đề - 09.06.2008
• Con yêu ai nhất - 05.06.2008
• Nhà Trẻ - 04.06.2008
• Phòng triển lãm mùa đông - 03.06.2008
• Những Bài Thơ Đến Trước Giấc Ngủ của vi lãng - 05.04.2008
• CTB nói chuyện với Đặng Thơ Thơ, kỳ 4 - 27.03.2008