Trang chính » Sáng Tác, Truyện ngắn Email bài này

Huy Chương

♦ 0 bình luận ♦ 15.10.2014

 

1.

Hắn đang đi vơ vẩn ở hành lang tầng một thì bỗng dưng dòng chữ trên tấm bảng đập vào đôi mắt buồn ngủ của hắn.

Ngày mai… Lễ kỷ niệm 74 năm ngày thành lập Liên hiệp được tổ chức trọng thể ở Hội trường lớn. Tất cả mọi người phải có mặt, nam âu phục, nữ áo dài.

Hắn cười nhạt: “vẽ.”

Nhưng còn một dòng chữ nhỏ hơn ở dưới, với kiểu chữ khác:

Những người có tên sau đây nhất thiết phải có mặt để nhận Huy chương vì sự nghiệp…

Bảy tám cái tên được kê ra, trong đó có tên hắn.

Hắn hồ nghi nhìn dòng chữ, cơ quan này rất nhiều kẻ rỗi việc hay nghịch. Phòng “tiếp dân” đã bị bí mật sửa thành phòng “hiếp dâm,” mảnh giấy được phòng hành chính đánh máy vi tính “Không được tiểu tiện ra ngoài bồn cầu” dán trang trọng trong phòng vệ sinh nam được thêm một dấu chấm than vào vị trí thích hợp để thành “Không! được tiểu tiện ra ngoài bồn cầu.” Bởi vậy, chắc có đứa nào láo lếu đã bày trò ghi tên vài người ra đây.

Đi ra quán nước, hắn thấy ngay 3-4 người cùng cơ quan đang nhàn tản ngồi đó. H. béo lên tiếng:

– Bác chuẩn bị khao đi chứ, Huy chương chứ có phải chuyện đùa.

– À! Thì ra chú. Bác đã ngờ ngợ chú viết, quả đúng, bác đoán như thần…

– Thì em viết chứ ai. Mới đầu cứ bảo bí mật cho hồi hộp, nhưng sau sếp lo anh em chuồn hết, khi công bố chẳng ai lên nhận Huy chương thì ê mặt. Thế là bắt thằng em ra ghi tên đích danh những người được nhận Huy chương cho chắc.

Thấy mấy người kia cười chẳng ra cười, nói chẳng ra nói, hắn càng nghi tợn:

– Chúng mày chỉ giỏi bày trò. Bác đây “Huân chương không thích đâu, bác chỉ cần thịt trâu dễ chia.”

Nói xong hắn cười khà. Tự thưởng một hớp trà đặc, hắn quay ra tán chuyện với bà già bán nước:

– Từ hồi công an làm chặt, quán bà vắng hẳn nhỉ?!

– Chẳng vắng cũng chẳng đông. Chú tính, cũng chỉ khách cơ quan quanh đây, mấy chú ra ngồi đây chứ ai…

– Em nói thật mà – H béo xen vào – Những lần khác đùa! Em công nhận! Nhưng lần này là thật.

Hắn nhìn vẻ mặt H béo, nhìn vẻ mặt mấy người kia. Họ vẫn cười chẳng ra cười, nói chẳng ra nói, nhưng có một cái gì đó khiến hắn nhận ra đây là chuyện thật. Tuy vậy, hắn lại đùa:

– Cho các ông các bà ấy trao cho nhau. Ai vô can (*).

 

2.

H béo là “thằng em” hay đi bia rượu cùng hắn. Thằng em ấy cuối giờ thì thụt với hắn:

– Bác chẳng hiểu chó gì hết – lẽ ra lần này bác chưa được Huy chương đâu, còn 2 năm nữa mới đủ “cống hiến.” Nhưng nhân tiện xập xí xập ngầu em cứ đưa bác vào danh sách. Cuối cùng lại được. Đây là đợt vét rồi, nhiều thằng muốn mà không được, bác lại cứ dửng dưng?!

Thật ra, không phải hắn không hiểu, căn cứ vào thái độ của nhóm đối lập với hắn – lũ thằng N., hắn đã hiểu ra tầm nghiêm trọng của vấn đề. Hắn – một kẻ sĩ chỉ biết đến chuyên môn nhưng nay thì buộc phải biết tất cả những ngóc ngách trong các quan hệ giữa người và người ở cơ quan. Hắn – một kẻ vốn lạc quan và hay đùa giỡn, nay buộc phải nhìn ra những khía cạnh không lấy gì tươi sáng để mà cay độc hơn nữa. Hắn – vốn một thời đã nổi lên như một ngôi sao vì được học hành tử tế, làm việc hiệu quả, có nhiều sáng kiến, cải tiến cách làm việc, nay xẹp xuống như quả bóng hết hơi vì “thỏ đã hết thì chó săn bị giết, cung tên bị bẻ. Cá đã hết thì lưới được cắt ra cho người mẫu mặc biểu diễn thời trang.” Vốn tính ngang, lại hay đùa bỡn dần dần hắn làm các thủ trưởng khó chịu rồi cao hơn là ghét. Không thích nịnh ai, cũng không thích ai nịnh mình, hắn ngày càng bị cô lập, ngày càng ít bạn. Trong tình cảnh của hắn – H béo, một thằng em, dù chẳng có tư chất gì giống hắn nhưng lại hiểu hắn là rất quý.

Tự nhiên, một ý vui vui nổi lên. Hắn cười nhạt:

– Ừ, trao thì nhận chứ sợ gì. Nhưng mày bảo sao, “đợt vét” là thế nào?

– Đây là đợt cuối cùng xét trao Huy chương của Liên hiệp….

– Còn sau đó?

– Chắc sẽ là một cái huy hiệu? À, để em nhớ kỹ nhé, nó có cái tên mĩ miều là “Kỷ niệm chương.” Kỷ niệm chương thì lớp phổ thông trung học của em cũng làm ra được, thế nên bọn thằng N. mới cáu chứ.

– Thế hả, thế thì được.

Hắn và “thằng em” nhìn nhau cười. Nụ cười tắt, H béo bảo:

– Nhưng chuyện này bác giữ kín cho em nhé.

– Có chó gì mà giữ, có phải mèo đi ngoài đâu.

– Phức tạp lắm. Em cố gắng hết sức vì bác đấy, nhưng bác phải giữ cho em…

– Ừ, thôi được!

Hắn lại cười nhạt. Trước thì hắn không hiểu, nhưng nay hắn hiểu. Để tồn tại trong một cơ quan nhà nước, phải có cái năng lực của loài rắn, đi không ai biết, ở chẳng tiếng tăm, khi cần thì mổ chết luôn. Chưa hết, còn phải có cái năng lực của loài khỉ, biết nhố nhăng, biết làm trò.

Và hắn quyết định tham gia trò chơi. Hắn sẽ làm khỉ với các trò diễn siêu hơn, lũ khỉ kia sẽ thấy mình yếu kém hơn. Hắn tặc lưỡi “dấn thân, nhập cuộc,” sợ gì.

Hơn nữa, thật ra hắn biết cũng khó “vô can” trong việc này. Nhiều cuộc họp vô bổ hắn toàn trốn, hoặc ngồi vào xó pha trò. Trong các cuộc họp khi người ta thấy hắn nghiêm túc nhất, ấy là lúc hắn đọc sách và chẳng bỏ vào tai lời vàng ý ngọc nào của lãnh đạo. Tuy nhiên, đây là một việc làm hoàn toàn khác, hắn phải tham dự nếu không thì “bẽ mặt nhau quá.” Dĩ nhiên, hắn có thể cáo ốm… nhưng không lẽ phải dùng đến cả chước ấy?!

Hắn nghĩ đến việc mình ăn vận chải chuốt, đứng trên sân khấu dưới ánh đèn chói chang, cười tươi nhận Huy chương – một tấm Huy chương không rõ trao cho công trạng gì của hắn (dù hắn cũng không phải kẻ vô công) mà buồn cười. Tự lấy làm thú vì trò khỉ, hắn thấy vui vẻ hẳn lên.

 

3.

Hắn ăn mặc chải chuốt thật. Sơ mi xám trang nhã, cà vạt lụa cùng tông hợp với nhau không chê được. Com lê đen. Buổi chiều tối hôm trước hắn còn đi mua ngay một đôi giầy mới. Hắn diện bộ vào, trông lạ hẳn. Vợ hắn vừa sửa sang cho hắn, vừa lườm nguýt:

– Kẻng cho lắm vào, rồi thì gái thiên hạ hưởng, chứ ở nhà được gì?

Hắn cười khì:

– Nhận Huy chương cơ mà, có phải vỏ hến đâu – ngâm nga – Huân chương không thích đâu các cụ bảo rằng thịt trâu dễ chia…

– Bớt bớt cái mồm thôi, ông chỉ chết vì cái mồm – Vợ hắn vẫn lườm, nhưng trong mắt có gì hãnh diện – Hồi xưa còn đương chức, bảo ăn mặc cho nó thật đàng hoàng chẳng bao giờ ông chịu. Ông mặc thế này thiên hạ nó mới nể – Vợ hắn ngậm ngùi, còn toan kể lể thì hắn gạt đi.

– Biết, biết chứ. Nhưng tôi ăn vận thế này, đi với thủ trưởng người ta toàn nhầm, toàn bắt tay chào tôi trước, thế còn hại hơn.

Câu chuyện của vợ gợi nên một nỗi buồn. Cái từ “đương chức” nghe thật hài mà cũng thật đau. Cách đây ít lâu, hắn còn ngồi ghế trưởng phòng. Thật ra, với một tập hợp những người làm công tác nghiên cứu, chức trưởng phòng là một cái chức ngộ nghĩnh – hắn cho là thế. Bởi trưởng phòng thì làm gì khi các thành viên trong phòng đều có công việc nghiên cứu của họ. Thứ công việc đã được xác định trong ít nhất là nửa năm, mà nhiều ra là 3 năm. Hắn tự cho rằng mình có chút uy tín vì mình có chuyên môn – điều này được cả những kẻ không ưa hắn công nhận – chứ cóc phải do làm trưởng phòng. Nhưng hồi ấy hắn hay có khách, nhiều bạn lắm, vô tư lắm. Bên cốc bia chén rượu loáng thoáng năm thì mười họa hắn được nghe “cấp dưới” ngỏ lời xin làm đề tài này, đề tài kia. Hắn không có quyền quyết định chuyện đó, nhưng hắn có quyền đề nghị lên trên. Và hắn thường đề nghị không theo lời xin xỏ của cấp dưới. Bởi hắn thấy cấp dưới thường xin làm những việc không đúng chuyên môn của mình, và hắn gạt ngay đi, hắn đề nghị lên những đề tài hắn cho là thiết thực kèm theo danh sách người thực hiện hắn cho là có chuyên môn sâu phù hợp.

Chẳng chóng thì chầy, hắn nhận ra có những lệch pha trong sự quyết định của trên với đề nghị của hắn. Hắn góp ý, họ ân cần giải thích với nhiều lý do khá hợp lý. Hắn xuôi theo ít lâu rồi lại phải góp ý. Cấp trên ngày càng bớt ân cần với hắn. Hắn cũng bớt tôn trọng cấp trên, góp ý ngày càng kỹ, ngôn từ ngày càng sắc sảo, chua cay hơn.

Một ngày thu nhạt nắng năm ngoái, thủ trưởng mời hắn lên phòng. Trời mát nhưng phòng thủ trưởng vẫn để điều hoà lạnh ngắt bởi thủ trưởng béo quá. Với thái độ chẳng thân chẳng sơ, thủ trưởng hỏi về công việc và gia đình hắn. Với thái độ chẳng khinh chẳng trọng hắn thủng thẳng trả lời từng câu.

Bất chợt thủ trưởng chuyển giọng:

– Hình như cậu làm chuyên môn tốt hơn làm quản lý thì phải, anh em người ta cũng nói thế!

– Thì quản lý cũng để phục vụ chuyên môn chứ để làm gì ạ? Chuyên môn làm tốt rồi thì quản lý nhàn hơn, thậm chí bị xóa bỏ chứ ạ – Hắn nhã nhặn nói thế.

Thủ trưởng thoáng cười khẩy, thoáng khó chịu nhưng những biểu hiện đó tắt ngay trên gương mặt vô cảm:

– Mà cậu lại chưa vào Đảng nữa. Hồi xưa tôi mạnh dạn cất nhắc cậu nhưng cậu cũng phải có cái phấn đấu riêng nữa chứ…

Mấy chữ cuối tiếng nói của thủ trưởng như có âm sắc trách móc một cách ân tình. Hắn cãi:

– Mấy năm rồi em làm công trình nào cũng ứng dụng tốt trong thực tế, lại tiết kiệm cho Viện…

Thủ trưởng không giấu nổi nụ cười chán ngán:

– Thế này nhé. Chân tình tôi mới góp ý, cậu tốt, tập thể công nhận, nhưng cậu quản lý chưa tốt. Lại khiến anh em mất đoàn kết, nếu trong thời gian tới cậu cố gắng sửa đổi thì tốt cho cậu. Còn không…

Trước câu buông lửng đầy ý nghĩa, hắn nóng mặt:

– Nếu vậy có lẽ cứ để tôi làm chuyên môn thuần tuý tốt hơn cho cơ quan và cả cho tôi.

– Nếu vậy cậu làm đơn đi.

Sĩ diện như một quân tử tàu, ngay buổi chiều hắn nộp đơn lên Ban tổ chức. Chiều tối về, hắn vui vẻ kể chuyện với vợ, ngỡ vợ sẽ khen mình, cảm phục mình thì vợ tái xám mặt mày, than vãn:

– Không ai dại như ông, ông mắc mưu chúng nó rồi. Tự dưng thì trói mình chịu chém.

– Làm cái chức trưởng phòng vớ vẩn ấy làm gì. Vui thì làm, chứ “phấn đấu” thì thôi nhé.

– Bao nhiêu thằng mơ đấy ông ơi, chỉ có ông là người mơ màng mới thế. Hay mai lên cơ quan sớm xin rút đơn lại.

– Điên à, tôi trẻ con chắc. Thôi là thôi.

Thôi là thôi thật, chỉ tháng sau đã có quyết định hắn thôi trưởng phòng và thằng N. lên thay. Thật đúng như hết ngày đến đêm, hai mặt đối lập của một thế giới vốn vẫn tồn tại và có giá trị như nhau. N. dốt nát, hèn, khác hẳn với hắn, nhưng làm quản lý thì tốt hơn hắn. Lãnh đạo và anh em đều bảo thế.

Thoạt đầu hắn vui lắm. Tự do. Bớt đi nhiều cuộc họp vớ vẩn. Chỉ có nghiên cứu. Nhưng cũng chẳng bao lâu hắn nhận ra bạn bè mất dần. Những ánh mắt, nụ cười thân tình trước hắn coi là đương nhiên nay biến đâu mất sạch.

 

4.

Hội trường lớn được trang hoàng như tất cả những dịp có Hội nghị. Những dải băng giấy xanh đỏ chăng từ góc nọ sang góc kia. Đội văn nghệ xung kích thử đàn tưng tửng, micrô rít lên thật kích động. Trên mặt mấy cái bàn kê sát tường chất đầy những bó hoa tươi.

“Chu đáo phết!” Hắn nghĩ. Gặp ai hắn cũng cười tươi tắn. Ông trưởng ban tổ chức chỉ cười bằng miệng, lắc lắc tay hắn, kín đáo quan sát hắn. Hắn vẫn cười tươi như hoa – “Định xem tớ có bất mãn không chứ gì, xem “tư tưởng” tớ có dao động không chứ gì!” – Hắn thầm nghĩ nhưng tay vẫn bóp chặt tay trưởng ban tổ chức đầy nhiệt tình. Trưởng ban nhăn mặt vì hơi đau tay. Thực ra, trưởng ban cũng như nhiều người khác trong cơ quan Liên hiệp khá đông người này đều mến hắn một cách tự nhiên. Nhiều tiếng chào, tiếng trêu đùa ran lên khi hắn bước tới đám đông.

Đội văn nghệ xung kích bắt đầu dạo đàn và biểu diễn với phong cách đám cưới thị xã đầy sinh động. Không khí náo nhiệt hẳn lên. Rồi ông Chánh văn phòng bước tới micrô, tuyên bố buổi lễ bắt đầu.

Khá nhiều thủ tục với nhiều diễn văn do các đầu hói kính trắng trịnh trọng lên xuống. Hắn đã bắt đầu thấy mỏi và bắt đầu thấy mất hứng. Bỗng cảm thấy một cái gì, hắn bất giác nhìn xéo xuống tận dãy ghế bên kia, đôi mắt thằng N. cụp xuống rồi cả khuôn mặt nó biến mất ngay sau những cái đầu lố nhố, nhưng ánh mắt hằn học, cay cú thì không dấu nổi.

Thấy rõ bằng chứng của chiến thắng, hắn hào hứng hẳn, vươn vai, ngẩng cao đầu. Hắn nghe ông chánh văn phòng tuyên bố danh sách những kẻ sẽ lên nhận Huy chương. Tên hắn vang lên nghe như tiếng chuông, hắn ngẩn ra một chút vì lần đầu tiên hắn nghe tên mình vang lên dưới một ý nghĩa mà hắn không ngờ như thế. Bất giác hắn thấy mình bồng bềnh trên những bước chân tiến lên sân khấu. Đến gần sân khấu, bước vào vùng đèn sáng, hắn thấy tỉnh lại. Ý thức được mọi sự, hắn thoáng ngượng rồi tự chế giễu mình.

Đứng dàn hàng ngang cùng mọi người trên sân khấu rồi hắn mới nhìn xuống, chưa quen với hàng trăm đôi mắt nhìn mình, hắn hơi ngượng nhưng rồi óc quan sát đã giúp hắn tĩnh trí. Hắn nhận ra hàng trăm cặp mắt nhìn lên đều có ánh không thiện cảm với tụi hắn. Điều mà hắn ngỡ chỉ có vài thằng trong tụi N. mới có. Thực ra đây cũng chỉ là một phản ứng thông thường của đám đông khi thấy một kẻ may mắn được hưởng một cái gì đó. Điều này thì mãi sau hắn mới hiểu thấu đáo.

Ông Chủ tịch Liên hiệp tiến đến, liền kề là một cô xinh như hoa bê cái khay đầy huân chương trông như một đàn cua hung hăng đỏ rực. Ông chủ tịch bắt đầu gắn Huy chương. Với phụ nữ, ông bảo:

– Tự kéo áo cho xa chỗ ấy một tý đi, gắn cho dễ. Không lại xâm phạm bây giờ!

Các cô vừa hấp tấp làm theo, vừa cười vì câu nói của chủ tịch. Ở dưới nhìn lên thấy tất cả đều nở nang vui sướng. Thợ ảnh cũng vội chớp cơ hội, bấm máy tanh tách.

Loáng một cái, với chu trình thò tay vào khay, tóm lấy một con – cua – Huy chương, gắn rất nhanh vào ngực áo một người, tóm lấy một bó hoa (phần này do một cô khác đảm nhiệm cung ứng) dúi vào tay người vừa được gắn Huy chương (kèm theo động tác dúi nhanh này là một câu đầy dân dã “này!”) – Thoắt cái, ông chủ tịch đã ở trước mặt hắn. Ông xiên cái ghim vào áo veste của hắn. Mặt ông hơi nhăn lại làm hắn chợt hoảng. Ông Chủ tịch càu nhàu: áo vải gì mà khó cài thế này? Chợt tay ông hẫng một cái – cái đinh ghim đằng sau huy chương rời ra.

Tình huống này làm cả hắn và ông Chủ tịch cùng ngẩn ra. Rất may, cô gái bưng khay Huy chương đã nhanh nhẹn đưa ngay một Huy chương khác cho ông Chủ tịch. Cái miệng xinh xinh của cô nhỏ nhẹ: “Bác yên tâm, chúng cháu đã lấy dư ra.” Chu trình lập tức được vận hành hoàn hảo: Gắn – hoa (“này!”) – bắt tay – chuyển qua người kế bên.

Về sau, người ta đồn hắn đã “đi đêm” với ông Chủ tịch Liên hiệp để được Huy chương, bằng chứng là ngay trong lễ trao Huy chương, hai kẻ trao đổi rất thân tình, khác hẳn người bình thường.

 

5.

Rắc rối xảy ra khi trên tấm bằng chứng nhận việc tặng Huy chương lại ghi chức danh của hắn: Trưởng phòng. Sự liên thông giữa các bộ phận giấy tờ tỏ ra rất ẩu.

H béo, khi xem tấm bằng của hắn đã phát hiện ra đầu tiên. Đờ người ra, H béo nhìn hắn là lạ. Nhưng hắn không nhận thấy ánh mắt là lạ ấy.

Tấm bằng được nhiều người chuyền tay nhau xem, tất cả đều có vẻ mặt bí hiểm, cười không ra cười, nói không ra nói. Người xem tấm bằng hồn nhiên nhất là con bé đánh máy mới được tuyển vào tháng nay. Nó xuýt xoa, nhìn tấm bằng đầy ngưỡng mộ:

– Bao giờ cháu mới được cái này nhỉ? Có mà sắp về hưu may mới được.

Rồi nó reo lên:

– Ơ này, người ta vẫn ghi chú là trưởng phòng này.

Mọi người nhìn nhau, ai nấy càng bí hiểm hơn. Chính hắn là người phá tan sự im lặng bí hiểm này:

– Cơ quan không cho tôi làm trưởng phòng nhưng Liên hiệp vẫn cho làm đấy chứ.

Hắn cười thật to, thật vui. Thật tình hắn thấy mọi chuyện buồn cười hết sức mà việc nhầm lẫn ghi hắn vẫn là trưởng phòng là đỉnh điểm. Buồn cười đến thế thì phải cười chứ, cười cho đã. Đúng là một ngày thật vui.

 

6.

Sáng hôm sau, hắn đến cơ quan. Thấy mấy người đang xúm quanh một cái gì đó ở hành lang. Hắn len vào. Dưới sàn, tấm bằng chứng nhận Huy chương của hắn vỡ nát mặt, kính vụn văng ra tung toé. Hôm qua hắn để cái bằng này trên bàn, quên cất.

H béo kéo hắn ra một bên:

– Bác tính thế nào, kiện bỏ mẹ chúng nó đi, chúng nó không kìm nổi, làm thế này là nguy rồi. Báo công an, tội xúc phạm huân huy chương, rồi có đứa mất chức!

Từ đầu hắn vẫn lặng thinh. Bỗng lúc này hắn gầm lên:

– Trò chơi kết thúc rồi. Thôi dọn hết đi!

Mọi người nhìn hắn kinh hãi. Hắn thản nhiên trở lại, đút tay vào túi quần, tay hắn cồm cộm, hắn rút ra một vật gì.

Dưới ánh nắng sớm, vật ấy đỏ rực, khí sắc đầy hung hăng, như một con cua sung mãn sức sống. Hắn cười nhạt, lại đút nó vào túi quần: “Thôi, đem về cho con nó chơi, chắc cu cậu thích lắm.”

./.

(*) Nhại từ tiếng Anh: I can’t (tôi không thể).

bài đã đăng của Lê Anh Hoài

Phần Góp Ý/Bình Luận


Xin vui lòng bày tỏ trách nhiệm và sự tương kính trong việc sử dụng ngôn ngữ khi đóng góp ý kiến. Da Màu dành quyền từ chối những ý kiến cực đoan, thiếu tôn trọng bạn đọc hoặc không sử dụng email thật. Chúng tôi sẽ liên lạc trực tiếp với tác giả nếu ý kiến cần được biên tập.

Lưu ý: Xin vui lòng bỏ dấu tiếng Việt để giúp tránh những hiểu lầm đáng tiếc từ độc giả trong việc diễn dịch ý kiến đóng góp. Bài không bỏ dấu sẽ không được hiển thị. Xin chân thành cám ơn.

@2006-2023 damau.org ♦ Tạp Chí Văn Chương Da Màu
Tạp Chí Văn Chương Da Màu
Log in | Entries (RSS) | Comments (RSS)