Đứng trên phương diện phê bình, có rất nhiều điều để nói về Alice Munro, trong kỹ thuật cũng như nội dung. Sự chính xác sắc bén trong diễn tả, sự chân thực và không khoan nhượng với những điều khó khăn và vô vọng trong cuộc sống và tâm lý con người. Lối dựng truyện tuy có vẻ chắp nhặt nhưng thật ra như những mẩu Atrong một tấm hình ghép từ từ lộ ra toàn cảnh. Phong thái hành văn đơn sơ, không cầu kỳ nhưng không kém phần sáng tạo, và thường đi thẳng vào cốt lõi của ý nghĩa. Alice Munro, quả thực như nhận định của ban chấm giải Nobel Văn chương, là một bậc thầy truyện ngắn.
Alice Munro cũng có rất nhiều điều tôi hâm mộ. Một phụ nữ với một sự nghiệp lâu dài, đoạt giải Nobel Văn chương, Aviết truyện ngắn (là thể loại tôi ưa thích) về những nhân vật nữ nhiều cá tính (điều tôi muốn thấy nhiều hơn.) Bà có dư tiêu chuẩn và điều kiện khiến tôi yêu thích, và tôi quả thực rất muốn yêu thích văn của bà.
Nhưng tôi không thích, chứ đừng nói gì đến yêu, văn của Alice Munro. Và phải mất một thời gian tôi mới có thể hình thành lý do, tuy cảm nhận và trực giác đã chắc chắn lâu lắm trước đấy. Tôi không thích văn Alice Munro vì nó u ám, lạnh lẽo, và vô vọng.
Tại sao bà chọn những câu chuyện ảm đạm (và lối văn ảm đạm) như thế để viết, dĩ nhiên tôi không biết. Không thấy câu hỏi này trong những bài phỏng vấn và viết về bà (người ta thường bận rộn khen sự khôi hài của bà và những cái hay khác nhau của những câu chuyện của bà hơn.) Tôi cũng không thể đoán tại sao, nhưng có thể như bà nhắc đến qua lời một nhân vật trong truyện Carried Away, bà thích văn “trung thực với cuộc đời.” Quả thế, nhìn cho thật tỏ tường và sát gần thì cuộc đời thường chỉ là những bước đến địa ngục, hoặc đã qua cánh cửa địa ngục rồi cũng không biết chừng, phần lớn vô nghĩa và vô vọng. Ai cũng biết thế, trừ những người đang tự dối mình.
Cuộc đời (và con người) phũ phàng lắm, và chính vì thế chúng ta mới cần nghệ thuật, một chút niềm vui và vẻ đẹp thoáng qua để mỗi ngưởi trong chúng ta có thể gắng gượng tự vực mình để tiếp tục sống (chứ không bình tĩnh suy tính cách tự tử.) Sự kỳ diệu của nghệ thuật là có thể gom góp những điều tủn mủn vô nghĩa của cuộc sống và gói ghém chúng lại, buộc dây và cài nơ, biến chúng thành những thứ đẹp đẽ. Không chỉ đẹp vì văn vẻ cầu kỳ hay nhân vật phi thường, mà đẹp vì mơ ước, sự thiết tha và hy vọng trong những con người, những cảnh huống tuyệt vọng nhất. Đấy cũng là một thứ lừa mỵ, tình cảm đằm thắm hoặc hy vọng cho dù mỏng manh đến đâu chăng nữa, nhưng đấy là những điều chúng ta cần và muốn thấy, hoặc ít ra cần và muốn tin rằng giữa vũng lầy gọi là cuộc sống vẫn còn những điều đẹp đẽ. “Trung thực với cuộc sống” rốt lại cũng mang nghĩa văn chương cũng phải có lừa dối như người đời tự dối mình, ngoài những lừa dối đa dạng khác từ bản tính con người.
Nói một cách khác, Alice Munro đã diễn tả rất chân thực, rất tỉ mỉ những chuyện ảm đạm ngoài đời, và lập luận của tôi là, tôi thực sự không cần đọc truyện của bà để biết những chuyện ấy. Báo chí, tin tức, chuyện tán gẫu, ngồi lê đôi mách… tôi không thiếu những câu chuyện buồn rấu chán nản, thậm chí muốn chạy trốn cũng không thể. Nếu truyện Alice Munro chỉ cho tôi một cách trình bày trình tự câu chuyện khác đi, hoặc với nhiều chi tiết hơn, thì chúng không đủ sức thu hút để tôi bỏ thì giờ và tâm trí để đọc.
Alice Munro có rất nhiều người ái mộ, và hẳn nhiều người ái mộ bà sẽ kịch liệt phản đối quan điểm văn chương có phần “ảo giác” của tôi. Như những nhân vật nữ thường có suy nghĩ rất độc lập của Munro, tôi muốn có tự do yêu thích hay không yêu thích của riêng mình, không bị xao xuyến bởi ảo giác của danh tiếng và giải Nobel của Alice Munro. Tôi không thích văn Alice Munro vì tôi không muốn, và hy vọng (rất mỏng manh) rằng tôi đã và sẽ không sống như những nhân vật của bà, không có ước mơ, không có hy vọng, và dường như cũng chẳng có niềm vui.
bài đã đăng của Hồ Như
- buổi tối trước ngày lễ - 22.12.2022
- ĐÔNG MIÊN - 21.02.2022
- Tình yêu thời coronavirus - 06.03.2020
- LƯNG CHỪNG ĐỊA NGỤC - 02.04.2019
- HỖN MANG - 08.01.2019
- Chiếc bóng quá khứ trong truyện Phùng Nguyễn - 20.11.2018
- ĐOẠN KẾT - 02.04.2018
- TRẺ CON - 27.02.2018
- CHÙM PHƯỢNG TÍM CUỐI MÙA - 18.11.2016
- ẢO GIÁC TÌNH YÊU - 24.02.2016
- GIẤC MƠ THIÊN ĐÀNG - 07.07.2015
- PHỎNG VẤN ĐẶNG THƠ THƠ VỀ KHẢ THỂ - 04.03.2015
- NÓI VỀ KHẢ THỂ CỦA ĐẶNG THƠ THƠ - 04.03.2015
- THỰC VÀ ẢO - 23.09.2014
- MẸ CON - 06.02.2014
- Nơi đâu, bao giờ? - 21.08.2013
- Bên ni bên nớ - 01.05.2012
- những hồi tưởng lang thang - 06.01.2012
- ĐIỂM PHIM NHANH: NHỮNG CUỘC PHIÊU LƯU CỦA TINTIN - 28.12.2011
- tạm gọi là cầu hôn - 17.11.2011
- Trịnh Thanh Thủy: Tôi chọn con đường trung đạo - 16.11.2011
- Chuyện như mơ - 19.05.2011