Tạp chí Da Màu – Văn chương không biên giới Nguyễn Tiến Hoàng (Thường Quán) nắm bắt thơ Việt Nam trong hai phút

Nhà thơ Thường Quán (Nguyen Tien Hoang)
tại buổi trình diễn thơ nhạc liên văn hóa “FREESPEAK”
do Melbourne PEN tổ chức vào ngày 25.07.2011
tại Collected Works Bookshop, Melbourne, Úc

LTS: Nguyên bản Anh ngữ của bài viết sau đây đã được nhà thơ Thường Quán đọc ở buổi trình diễn thơ nhạc liên văn hóa “FREESPEAK” do Melbourne PEN tổ chức vào ngày 25.07.2011, và cũng xuất hiện trong Chuyên Đề Thơ Dịch (Poetry in Translation), ấn bản số 2 (tháng 8 năm 2011) của PEN Melbourne Quarterly – tạp chí của Hội Văn Bút Melbourne.

Định nghĩa thơ Việt Nam trong 2 phút (bao gồm 649 chữ), Thường Quán liên kết tính chất "dấn thân" của thơ với yếu tố “mơ” và “ơ” – hai tạo tác thuộc thế cực âm/Dyonisian của trực giác – để dung hòa yếu tố “dấn thân” là yếu tố dương/Apollonian của lý trí.

Nói cách khác, thơ có mơ, ơ, mở, để không thờ ơ.

Trình bày về thơ trong tóm gọn hai phút quả nhiên là chuyện bất khả. Tôi sẽ cố gắng, hy vọng gởi được tới các bạn một ấn tượng nhanh, một ghi chú gọn, một lời mời – có lẽ vậy.

Poetry. Để dịch một nghĩa tương ứng thì tiếng Việt có một chữ: Thơ

Dreaming. Mơ

Thơ. Mơ

Vậy Ơ là gì?

Là một cất tiếng như vui mừng, ngạc nhiên.

Đã rất lâu, Việt Nam được biết tới qua những xung đột và những cuộc chiến tranh. Làm như trong khoảng một nghìn năm trở lại, người Việt liên tục bị lôi kéo sâu đậm vào trong một chuỗi dài những cuộc đấu tranh, không bao giờ thoát nổi ra khỏi một thứ lửa thiêu đốt cực rực, một quái vật có tên gọi là chiến tranh. Cho sự tồn sinh sống sót, cho độc lập, gồm trong đó độc lập văn hóa, họ đã phải chiến đấu, chiến đấu và mơ ước, mơ ước và viết những bài thơ trong chiến đấu, cho mơ ước, cứ như vậy liên tục, trên các vùng trận mạc, trong lao tù, rất thường khi lúc đang đối diện với thất bại, lúc đang nhìn trừng vào sự thua trận, rất thường khi lúc họ đã làm như mất trắng những đồng bạn và người thân kẻ thích chung quanh.Trong cuộc chiến cho độc lập gần đây, tôi thấy, làm như những người chiến đấu ở những khuynh hướng chính trị khác nhau cùng đã bước ra chiến trận như vậy, với những bài thơ viết trong đầu; hay – như họ vẫn thích một lối nói – những bài thơ sôi sục cất tiếng trong tim. Những người cầm đầu cuộc chiến vẫn ao ước được mang cái chức vị thi sĩ, trên những chức vị khác – nhà thơ làm như là một chức vị cao quí cao hãnh hàng đầu. Hồ Chí Minh là một lãnh tụ như vậy, mà những lãnh tụ phía quốc gia cũng vậy. Tại sao có lòng hăm hở kia? Có phải chăng vì cái sức mạnh của chữ? Có phải chăng vì một truyền thống xem thơ là cái gì cao quí lãng mạn, nhất là trong chức năng hòa trộn, đốc xuất những tình cảm lân mẫn chung, những khát vọng lớn chung, cho toàn cả đại khối dân tộc? Có thể là vậy, tôi mong để ngỏ cho những ý kiến.

Một phong cảnh ngôn từ âm vận, thô mộc và tinh lọc, thường không lãng mạn kém chi Byron và Shelley, đã từng có mặt như một địa hình đậm rực phập phồng thở và bám thực vào đời sống, lao tác đi tới cuộc đắp bồi cho một nền văn hóa kết hợp Phật, Lão Trang và lòng yêu thương làng mạc. Một nền văn hóa làm như được đẩy tới bởi những con người tiên phong, những người dẫn đạo trong chiến đấu và trong thơ văn. Những bài thơ đi liền với định mệnh của dân tộc: tình cảm yêu thương, những giấc mơ, những cố gắng đi tới, khắc phục khó khăn nghịch cảnh, đối đầu với những đạo quân xâm lăng rất thường khi đông đảo gấp bội lần. Tâm công bằng thơ, giành thắng lợi trong chiến tranh để có được kế lâu dài cho hòa bình, bằng gươm và bằng chữ nghĩa mài sáng. Như vậy, cho tới khi, cũng là đã khá thường, một ngày ngạc nhiên sao!, khi tất cả tưởng như đã mất thì một chiến thắng sau cùng bất ngờ về tới.

Ơ! Hay Ho, Thơ Mộng và Lãng Mạn không che giấu.

Đấy là thơ Việt Nam qua cái nhìn riêng tư và chẳng tránh khỏi thiên lệch của cá nhân tôi.