The Temple of Literature (Van Mieu), Hanoi
– to the memory of Diem Chau
I walked down the quiet path,
pebbles worn smooth by Heaven
knows how many sandals.
The old stone walls, the few bodhi and
frangipani trees were enough to keep
out the traffic din and while Hanoi
choked on metallic air and sweltered,
here it was cool, the air sweet.
While my children played at Confucius’ feet
I read the English notes to the Chinese
script engraved on the marble stelae
held on stone tortoises’ backs: the names
and addresses of Vietnam’s laureates
awarding their doctorates.
Today, higher learning brings a career,
letters after a name can mean good fortune
but those days (circa the eleventh
and twelfth centuries) Literature
was worshipped and served by willing acolytes,
the laureates honoured by the stone testamurs
thought deeply and dreamed clever strategies,
the vision implied by their witty repartee
and poems’ semsuous imagery
were put into practice throughout the cities
and countryside. Holidays became important.
The ancestors’ art and scholarship
stay at the heart of everything.
I touched the tortoise’s heads
good luck for future exams.
Beside the Great Success Gate
the old study pavilion was full of ghosts.
I watched a princely type and four consorts
step airily from a cloud above the temple.
They took a drink from the well of heavenly
clarity, and the young man sat, while his friends
reposed beneath a banyan tree and read poems
about rivers, pirates, courtesans, wars
and the pleasures of nature and love.
‘The Emperor Le and his turtle story’
one of the girls says and they all laugh.
They should have been studying The Analects,
perhaps, preparing for the mid-year
examinations but they see they’ve been seen
look toward me and begin to scold,
fairly quickly transform to vapour
a white cloud floating into the sky haze
above The Temple of Literature.
The adjacent courtyards are filled with
modern students who read, sketch, paint,
play guitar, listen through earphones,
some recite poems to their sweethearts
or read with shy relish the English
translation of a popular banned novel,
an energetic couple play badminton.
They’ve all drunk from the well of heavenly clarity.
Outside is Hanoi’s crazy traffic din
demon hot grime sweat clamour,
the laughing motor scooters
multiply exponentially—
the old slow bicycle town
vanished with the cool breezes.
Buildings going up crowd the sky,
the door to the wide world open
and what’s coming brings more
noise, smoke and pandemonium—
a cloud that stays forever.
Grey rain drops fell on Hanoi,
the old flags wept, remembering.
S K Kelen
*
Văn Miếu, Hà Nội
tưởng nhớ thi sĩ Diễm Châu
Tôi bước xuống lối đi yên vắng
những viên sỏi nhẵn mòn bởi
trời mới biết bao nhiêu
đôi dép
Những tường đá cổ, mấy cội bồ đề
mấy cây hoa đại
đủ để ngăn
dòng chảy tiếng ồn xe cộ không dứt,
và trong khi Hà Nội nghẽn cổ
trong không khí kim loại, vã mồ hôi
thì đây khoảng trời mát,
không khí thơm ngọt.
Lũ con nhỏ của tôi chơi đùa
dưới chân Đức Khổng Phu Tử
tôi đọc những ghi chú Anh ngữ
nằm cạnh những khuôn Hán tự
khắc vào những bia đá vân
ngự trên lưng những con rùa đá:
những tên và sinh quán
của những ông nghè Việt
những tiến sĩ đại đăng khoa.
Thời nay, đường hoạn lộ cho chức nghiệp
đôi chữ tiếp sau một cái tên
có nghĩa phú qúi hanh thông
nhưng thời xưa kia ấy (đâu thế kỷ
mười hai, mười một). Văn chương
được ngưỡng chiêm, phục vụ
bởi đám sĩ tử phục tòng
những ông nghè được vinh danh trên bia đá
trầm ngâm tư lự những chiến lược thông thái,
viễn kiến hàm ẩn trong ứng đáp biến thái
trong hình tượng dục cảm thơ những bài
ứng dụng từ quan trường tới kinh kỳ,
thị phố, xã làng. Nhàn du nhật thành quan trọng
cho người được thư thái.
Khoa bảng và nghề văn của tổ tiên bao đời
nằm ở giữa tâm mọi sự vật.
Tôi chạm tay vào đầu linh qui
cầu may cho những khoá thi vận hội tới.
Bên cạnh Đại Trung Môn
khán thư đình bao nhiêu hồn ma cũ.
Tôi ngước mặt thấy một dáng công hầu và bốn tiểu thư
bước khinh khiêu từ đám mây trụ trên trời Văn Miếu.
Họ đến giếng trời Thiên Quang Tỉnh uống nước
quan văn trẻ tuổi ngồi nhìn mông, trong khi các tiểu thư
dưới gốc đa xướng thơ
về sông nước, hải tặc, kỹ nữ thanh lâu, chiến sử
và niềm vui dục cảm trong tình ái, thiên nhiên
“Vua Lê và câu chuyện rùa thần”
một nàng nói lời và cả đám họ phá lên cười rộ
Lẽ ra họ nên đang vùi đầu vào một bản Luận Ngữ,
có lẽ họ nên chuẩn bị cho khóa thi bán niên
và biết đang bị có ai dòm ngó
họ đảo mắt hướng về tôi nhìn, nhẹ thoáng ánh mắt trách móc
rồi vụt nhanh chóng hóa hơi biến mất
một đám mây trắng nổi giữa bụi mờ trên không
trên đầu sân.
Những sân gạch kế liền bên đang đầy đám học trò
họ đọc sách, hoạ hình, vẽ tranh, chơi ghi-ta
hay lơ đễnh theo nút tai nghe nhạc
một hai anh đọc thơ cho ba bốn nàng thương để ruột
hay đọc mắc cỡ chút gì bản dịch tiếng Anh
một tiểu thuyết đang bị nhà nước cấm,
một cặp nhiều năng lực đang chơi vũ cầu.
Tất cả họ đều ghé miệng uống nước giếng trời trong.
Bên ngoài tường thành dòng xe cộ ồn Hà Nội rồ
nóng quỉ ma mồ hôi nhớt ré,
lũ honda nổ lịch bịch cười
nhân mươi mười cấp số cong vút –
thị phố xe đạp chậm rãi ngày xưa
đã biến mất trong những cơn gió mát.
Những tháp cao buyn-đinh làm chật chội trời
cửa mở ra thế giới toang rộng
những cái chạy vào nhanh đem theo nhiều hơn
tiếng ồn, khói và hỗn loạn –
một đám mây ở lại mãi mãi.
Những giọt mưa xám rơi trên Hà Nội
những lá cờ cũ khóc, nhớ người.