Nhà thơ Khải Đơn

 

Drowning Dragon Slips by Burning Plains (Rồng đắm trên đồng đã lở) là một tập thơ khiến tôi có nhiều cảm xúc lẫn lộn đến độ tôi đã phải đọc lại nhiều lần. Một trong những cảm xúc đó là thấy yêu hơn những con người, cây cỏ, thổ nhưỡng – đặc biệt những con người vô danh – trên mảnh đất thường được gọi là Mekong Delta với nước ngoài, và trong nước là Đồng bằng sông Cửu Long. Ngày xưa nói về dòng sông này, chúng tôi hình dung đó là Chín Con Rồng từ trời cao sà xuống biển. Còn tập thơ này cho thấy rồng của chúng ta trợt đuối khi sa vào vùng đồng bằng đang bốc cháy trong lửa tham ác của con người đưa đến bóng tối của sự hủy diệt và ngu dốt. Được biết Khải Đơn là một nhà văn, nhà báo được nhiều độc giả trẻ ưa chuộng vì sự độc đáo trong những trang viết của cô. Cái cách cô đã chủ động trong cuộc sống ra sao để có những trang viết đó cũng khiến mọi người nể phục.

Đây là lần đầu tiên Khải Đơn cho in tập thơ bằng tiếng Anh, nhưng để có những bài thơ này, có vẻ như cô đã như con rồng kia, đằm mình vào vùng phù sa sông Cửu qua kiếp sống của những lưu dân thuở trước như Đức Thầy, như những người thợ bị mất mạng lúc xây cây cầu băng qua sông Hậu, như người bà của mình, người đã tuyệt thực, từ chối sống sau khi biết mình không còn đất nhà để về quê, không thỏa giấc mơ đơn giản vì sanh từ nước nên muốn được hòa tan thân thể  mình trong nước.

Cả tập thơ có 52 bài thơ, ba bài được nhận chữ Dear đầu, thì đã có riêng một bài là “Thưa Đức Thầy”; hai bài kia là “Gửi mỗi người thương yêu” và “Gửi Hậu Giang.” Hãy ngắm nhìn đi, một chân dung được tác giả vẽ:  

Dear Đức Thầy, Your Enlightenment hides under the storks’ flapping wings.         Dismembered.                 Dissolving. Now we called you the Water Mountain.

Thưa Đức Thầy, Sự giác ngộ người rải về đây         rơi dưới cánh cò đã         bay đi mất                 Thây tan                         Người nát                 dưới Ngọn Nước Sâu

Tại một cù lao ở Hậu Giang, nơi có các cư dân toàn tòng với Phật Giáo Hòa Hảo, khi trao cho tôi trái dừa, một thanh niên tin rằng dừa nơi đây ngọt nhờ anh niệm Phật khi trồng. Nhiều tín đồ hiện nay vẫn đợi ngày trở lại của Đức Thầy. Họ tin Đức Thầy chỉ tạm vắng một thời gian.

Rồng trầm xuống thế chạm gì trước khi đồng bằng bùng cháy? Cạnh những câu sấm, còn là bùn lầy, trẻ con, rừng ngập mặn, xoài, cá linh, áo bà ba, lúa, cám,  máy xúc, cầu sập, karaoke, nhãn lồng, bờ đê, sầu riêng, mồ mả, bờ sông cát lở…. và nhậu! Hãy lắng nghe đi, khúc “Say mèm” / “Drunken Past”:

We have drunk enough to forget a century         Winning soldiers marinated bitterness         Swing their legs towards loved ones         Losing soldiers drank the ocean             On the festered sea of pirates

Nâng ly lên uống cho tan thế kỷ mù         bên thắng cuộc lè nhè vinh quang         Tay vương vãi vung vào quá khứ         Bên thua cuộc uống đầy bụng biển khơi         nước sóng hôi dao mùi hải tặc

Ngày trở về đâu đó có anh thương binh lê bước và chống nạng cày bừa như trong nhạc Phạm Duy; có cả nhóm bại binh hớp biển mặn nhậu, đối mặt cướp biển ngoài khơi. Có thể những người trẻ thấy xa lạ với những hình ảnh đó nhưng với lứa chúng tôi thì không sao quên được vị đắng hòa bình.

Năm 2007, Khải Đơn vừa 20 tuổi, cây cầu Cần Thơ bị sập khi đang xây trở thành một trong những vết thương lớn thời hậu chiến. Ở bên Mỹ bị chấn động bởi tin đó, tôi cùng bạn bè rủ nhau chung tay chuyển tiền về. Rồi cuộc sống cuốn trôi, gần như chúng tôi quên bẵng đi tai nạn kia, để rồi mười sáu năm sau, những câu thơ của Khải Đơn khơi dậy khiến không những một mà nhiều vết thương được đánh thức, nhận rõ hơn cả một vùng đất hiền hòa lâu nay máu vẫn tươm rỉ nhòa cả vào phù sa, đất cát cùng hoa quả, con người… Lắng nghe đi, cuộc trò chuyện giữa một nhà báo trẻ và người đàn ông, “một bác sĩ nổi tiếng từ một viện nghiên cứu ở Pháp, thành công và được kính trọng” ở đoạn số 7 của bài viết “Từ quá khứ của tôi đến hiện tại của bạn cùng ngắm nhìn sự thật bẻ cong” / “Writing My Past into Your Present of Watching the Disgraced Truth”:

7.  …“I want to celebrate your braveness. You dare to tell the truth. Our country needs young people like you.” He mentioned an article series I wrote about the child sex abuse situation in the Mekong Delta, where the police side with perpetraitors. I quietly wonder which truth he meant.

7. …. “Tôi rất phục sự dũng cảm của em. Em dám nói sự thật. Đất nước cần những người trẻ như em.” Ông nhắc đến loạt bài tôi viết về trẻ em bị xâm hại ở miền Tây, những trường hợp công an đứng về phe kẻ gây tội. Tôi thầm hỏi chính mình không biết ông đang nói về sự thật của ai.

Rồi ở đoạn sau: 

20. Two years after the dinner, that doctor was accused of sexual harassment of his patients.

20. Hai năm sau bữa tối đó, ông bác sĩ bị cáo buộc quấy rối bện nhân mà ông điều trị.

Đừng sợ tính báo chí của cô nhà báo này sẽ làm thơ của cô khô cứng mà hãy trân trọng trái tim run đập của tác giả đã không lướt qua những chi tiết đời thường để bật ra những câu thơ khiến chúng ta ray rứt trước những bất công phi lý mà cuộc sống tươi đẹp của vùng đất đáng yêu này đã và đang phải bị hứng chịu.

Khải Đơn đã có cách sắp xếp những câu chữ tài tình, súc tích khiến ta đọc một mà có thể liên tưởng đến mười – và có thể hơn nữa – như viên sỏi nhỏ khi được ném vào mặt hồ tâm hồn yên tĩnh của người đọc khiến mọi thứ cứ lan mãi, lan mãi…

Thử tìm coi có gì trong “Bay ngoài mơ trên Mekong” / “Flying Dream of the Mekong’s Child”?

Bài thơ liên quan đến đứa trẻ vùng Mekong ấy mở đầu bằng

That night and some nights on I slept by her in our land’s brothel… Rồi chấm dứt bằng She pulled me onto the dragon’s back.

Đêm đó và biết bao đêm này Tôi ngủ bên mảnh đất bán thân của chị Rồi chấm dứt bằng Chị kéo tôi ngồi lên sống lưng rồng

Chuyện gì đã xảy ra giữa “mảnh đất bán thân” và “lưng rồng”? Vậy giấc mơ ấy đã xảy ra ở khoảng giữa của hai nơi ấy? hay trước và sau đó? Đó là chuyện của chúng ta, những người đọc, không phải của Khải Đơn.

Còn với “Áo bà ba in Phở Restaurant” thì sao?

Đọng lại chữ và hình ảnh gì trong bạn khi lướt qua 28 câu thơ kia?

… A young mom breastfeeds her little lotus… Hay… The flimsy canvas nails us in the foreign decoration of prosperity.

… Cô mẹ trẻ mớm hoa sen vào bầu sữa… Hay… bức tranh mỏng manh nhấn chìm ta giữa sự tô vẽ lạ lùng của giàu có

Lịch sử người Việt có trận đói năm Ất Dậu 1945 ở vùng quê miền Bắc với số lượng người chết khoảng 2 triệu vì Pháp-Nhật so kè trong chiến tranh Đông Dương. Kho gạo cứu đói bị cấm mở ra phát chẩn. Lúa miền Nam lúc đó dư thừa cũng bị ngăn chặn, không thể chuyển vận ra Bắc. Còn ở thế kỷ này, chuyện đó lại xảy ra ở nơi tự hào là vựa lúa lớn nhứt nước, từng xuất khẩu khắp nơi chăng? Ngay đại dịch vừa rồi, cạnh những người chết vì Covid, vẫn có một số chết đói ngay Sài Gòn dù người ở thành phố này nổi tiếng cưu mang nhau.

Hãy mở mắt, nhìn một góc tối sáng bức phù điêu “Mùa đói” / “Hunger Season” mà Khải Đơn đã khắc họa để nhận ra những người vô danh này đang đói cơm hay đói nhiều thứ khác?

The straw shed casted a shadow on rotten soils. The daughter gazed at         gnawing teeth –                   rumbling concrete banks….. ….From wars to famines The dying flecks shone over cold rice                             Hundred-year-shadows                    vanished; the soil evanesced Ancestors walked like paper       puppets mourning their missing children pierced by fired bullets      [in an                     erased war]…

 

Bóng nhà rách bươm bên bờ đất đã lở. Mắt con trừng trừng       dán vào bờ đất nhe nanh –     lũ bê tông rùng rùng lở Chân con trợt khỏi phù sa Những ma đói nhảy quanh vòng động nước mắt xuyên qua mái nhà       trôi đi gió đêm lê qua vườn xiêu ngã liếm thân cây trái bao lần thương tích từ bom rơi đến lúa rơi giọt sáng tắt trên đồng                               lúa lạnh những bóng người trăm năm                         biến mất; rụng khỏi đất này Cha ông đi qua như loài rối giấy thương khóc ngàn đứa con vong thân rối lỗ chỗ vết đạn kịp xuyên qua                      [và chiến tranh vừa kịp được bôi xóa]

Riêng trong bài “Hãy ngưng nói về chúng tôi như thể các người hay biết” / “Stop Talking about Us as if You Knew,” dù tác giả đã ghi

Viết cho những cựu binh chiến tranh Việt Nam kể tôi nghe ký ức ngọt ngào về chiến tranh                   

nhưng với tôi, tựa bài thơ này chính là câu mà tôi rất muốn nói với khá nhiều người mà tôi đã gặp, thậm chí những phim, sách mà tôi đã “bị” xem, khi họ muốn ghi lại Việt Nam xưa và nay nói chung và vùng Mekong Delta này nói riêng.

Đặc biệt với tập thơ này, tôi lại rất mong nó nên được đọc bởi nhiều người, và nếu được, nên đọc nhiều lần như tôi, tựa những bài sấm, đã và vẫn còn đang được lưu truyền ở Việt Nam như một cách lan tỏa lòng tin rằng mọi thứ sẽ khá hơn – hay ít ra cũng phải khác đi – trong tương lai. Tôi không muốn tin số phận nó sẽ như lời giới thiệu Drowning Dragon Slips by Burning Plains trên Amazon: “Với cách viết dùng lịch sử đời sống cá nhân lắp thành từng mảnh cùng chuyện dân gian, thơ của Khải Đơn là hiện thân của những ký ức lừa dối mà người trẻ không muốn nhớ và người già từ chối kể.”

 

Cái tựa tập thơ này cứ khiến tôi liên tưởng đến hai câu ca dao Việt má tôi ưa nói – dù có thể rất không liên quan:

Rồng Vàng tắm nước ao tù,
Người khôn ở với người ngu bực mình…

Ở đây không phải cuộc cưỡng ép sống chung giữa khôn và dại mà là thực trạng xảy ra giữa những con người vô danh sống hồn hậu chân tình, của thiên nhiên trù phú bị hãm hiếp bởi lòng tham thủ ác. Và ở đây cũng không chỉ là nỗi bực mình mà là cái chết, hố thẳm vô minh, không còn cái mình để bực…Rồng trợt đắm xuống thế trên cánh đồng khô hạn đến bùng lửa, nhưng may thay, Rồng không tan trong bùn tro mà vẫn còn đó não, tim, gan, vảy… để Khải Đơn lặn chìm cùng nó rồi vốc lên rãi tứ hướng cho nhân gian cùng nhớ, cảm, nghe, nhìn…

Viết về tác giả tập thơ này, một nhà văn khác chọn tựa: “Nhà văn Khải Đơn: Tôi muốn là bạn của người trẻ.” Tôi là một người không còn trẻ, nhưng tôi tìm ra nhiều cảm xúc thú vị, và quan trọng nhất, cảm giác tìm được tình bằng hữu đồng điệu trong từng dòng thơ ở đây. Tôi hy vọng các độc giả khác – ở mọi lứa tuổi – khi tìm đọc tập thơ Drowning Dragon Slips by Burning Plains này, sẽ có cảm giác tương tợ.

Nguyễn Thị Minh Ngọc
12/22/2023

 

bài đã đăng của Nguyễn Thị Minh Ngọc

• Ðèo khuya - 29.10.2025
• tìm con - 16.04.2025
• Cỏ Non Biếc Mãi - 18.02.2025
• ai tri âm đó... - 15.11.2024
• cỏ hoa - 11.10.2024
• chung vách - 11.07.2024
• đám cưới - 26.03.2024
• Thơ Thẩn Trăng Chơi - 21.02.2024
• Hồ Nước Mùa Xuân - 22.01.2024
• Ðiện thoại lúc không giờ - 03.11.2023
• "Lâu ghê mới gặp!" - 30.06.2023
• Ngôi nhà không cho thuê - 24.04.2023
• quán trọ - 07.03.2023
• tình đầu hay tình cuối - 15.02.2023
• gội nước thời gian - 10.01.2023
• quốc lộ - 30.11.2022
• GIỌT HỒI SINH - 25.02.2022
• CUỘC BIỂN DÂU, RƯỚI CHÚT RƯỢU HỒNG - 12.02.2021
• Dọn Nhà - 22.10.2020
• “Cổ tích thời mới lớn”: Nguyễn thị Minh Ngọc trả lời phỏng vấn chuyên đề thiếu nhi - 21.10.2020
• Mệnh Nước Nổi Trôi cùng Việt Film Fest 2019 - 19.02.2020
• Nguyễn thị Minh Ngọc: “Ta đang sống trong một kiếp người chứa quá nhiều thời đại” - 12.12.2019
• Ta Tìm Tiếng Ta: Nói Cùng Tiếng qua Mẫu Tính* - 11.12.2019
• Chúng Tôi Là (phần V) - 01.11.2019
• Chúng Tôi Là (Phần III & IV) - 31.10.2019
• Chúng Tôi Là (Phần I & II) - 30.10.2019
• TRĂNG HUYẾT - 02.01.2017
• “Tôi không còn thời gian!” - 26.08.2013