Dù cho phần lớn cuộc đời tôi trải qua ở Mỹ, viết bằng ngôn ngữ thứ ba — bạn thấy không, cuộc đời của một người trong thời đại ngày nay không hề đơn giản. Nơi đâu cũng là nhà, và với tôi, nhà ở muôn nơi. Điều đó có nghĩa là khái niệm bản ngã không ngừng thay đổi, và luôn luôn mở ra để đón nhận những nơi chốn mới. Có lẽ sự trở về luôn luôn là một nỗ lực khó lòng đạt được trong một thế giới đầy phức tạp này.

Ở một khía cạnh nào có, phải chăng chúng ta đều là những kẻ tị nạn quá khứ.

Như đã nói ngay từ đầu, đọc NgH là đọc văn hơn là đọc truyện hay đọc chuyện. Người không thích, đọc, chỉ thấy NgH viết nhăng viết cuội. Người thích, mới đọc, không rõ mình thích cái gì. Đọc rồi, thấm, bỗng tìm thấy ở cái văn phong này một hiệu ứng rất lạ: tất cả mọi thứ quan hệ tình cảm nhân sinh (tình yêu, tình bạn, tình gia đình, tình thầy trò…), quan hệ xã hội (tôn giáo, chính trị, văn nghệ, nghề nghiệp…), và cuối cùng, quan hệ với chính bản thân mình, từ lâu nay vốn mang một khuôn mặt êm ái, trơn tru, thân thiện, tình cảm bây giờ bỗng trở nên lỏi chỏi, rạn nứt, trục trặc và có lúc mang vẻ giả trá, ngụy tạo một cách lạ lùng. Nhất là vì, không có tác giả nào mà cái “tôi” được phơi bày một cách rạch ròi, chi li và tiêu cực trong văn chương đến vậy bằng NgH. Tất cả các nhân vật “tôi” dường như đều tự khỏa thân, bóc mẻ và cào xước chính mình.

Vài truyện sáng tác trong thời gian đầu (mà NgH gọi là thời kỳ quá độ, thí mạng cùi), còn tập trung hay xoay quanh một chủ điểm nào đó, nhưng càng về sau, trong các thời kỳ “biên độ”, “ế độ” và “cá độ”,[6] theo cách xếp đặt của NgH, truyện càng đa-tuyến, đa-đề-tài, tỏa ra, lan rộng. Nhiều đề tài pha trộn vào nhau. Chọn một đề tài nào đó đôi khi chỉ là cái cớ chỉ để nói về những đề tài khác. Kể một chuyện nhưng là cái cớ để kéo ra những chuyện khác. Có thể nói, đề tài không chi phối, mà lắm khi lại là hậu quả của (những) câu chuyện.

Chiều xuống dần bên này đường, hắn đứng bên kia chân bồn chồn trên dưới lề, nhìn những khách bước ra khỏi quán rượu, tự hỏi mình có nên bắt đầu chuyến đi nghỉ hè cuối tuần, đã toan tính mấy tháng nay.

LTS: Truyện kinh dị, giết người, án mạng? Nhân vật chính là kẻ sát nhân máu lạnh? Kẻ tâm thần, bệnh hoạn? Kẻ giết người là ai? –”Tôi chứ ai! Một người đàn bà vẫn còn yêu đắm đuối bản thân, vừa chi 200 euros cho 3 cái áo hiệu Laklook”? Người “có khuynh hướng xử tử mọi vấn đề bằng cách làm cho nó chết đi hoặc biến mất”? – Đúng, mà không đúng!

“Mãn Dục” là một truyện ngắn pha trộn tài tình giữa hư cấu và siêu hư cấu, thậm chí xoá nhoà ranh giới giữa hai thủ pháp, bằng cách thắt nút rồi rút băng nút thắt, gọn bâng. Đọc “Mãn Dục” – một cú đột phá mới của Trần Thị NgH. -để thâm nhập bộ não quái quỷ của nhà văn, kẻ giật dây điều khiển, hoặc tưởng là như thế…

Nếu ông ta không muốn Adam và Eva ăn trái cấm, sao không trồng cái cây ôn dịch chi đó bên ngoài vườn Địa Đàng, lẫn với đám cây rừng đàng xa kia? Khi đã trồng sai địa điểm rồi, tại sao sơ suất không cài bảng cảnh báo hay rào chắn khiến bất cứ ai cũng có thể gặp nguy hiểm. Đã vậy lại còn chỉ, đó cây đó đó. Có phải là vẽ đường cho hươu chạy không? Ông ta đơn thân lập pháp xong tìm cách dụ cho người ta phạm pháp để có cơ hội hành pháp. Rốt cuộc như con biết, ông ta bắt con mình chịu tội cho những gì mình gây ra nhưng lại đổ thừa cho cái đám lôm côm là chúng ta đây.

Lý Đợi: Truyện của chị có cấu tứ không thông thường là vào cửa nào ra cửa ấy. Chị thì khác, vào một cửa ra một cửa, có phải là một chủ đích khi viết?

NgH: Thành thật mà nói, tôi thường khi lẽo đẽo theo nhân vật, dù đi vô hay đi ra; các chuyến đi không do tôi lập trình.

Cánh tay văn học miền Nam trước 1975 bị đoạn chi, sau được nối dài ở hải ngoại, hơi lặt lìa vụng vết chỉ khâu. Nhà tài trợ cảm cảnh, muốn cấy thêm phôi cho cánh tay tàn tật hay muốn cứu người tàn tật thoát cảnh ghép phôi, có Trời biết. Để coi đường Cedric này đi về đâu. Bắt đầu đi! Đừng đổ thừa bàn này cao, còn bàn kia thì thấp quá; hôm nay gió quá còn hôm qua thì hơi bị oi; quần lót chưa giặt; mặc áo ngủ đi ra đi vô bất tiện cho sư sãi, còn mặc đồ tươm tất có nịt vú thì cụt hứng không phát tiết được thứ gì ra hồn.

Ở Trần Thị NgH. những nét ác, nét xấu trong các nhân vật được mô tả một cách chi li. Giả dụ bất chợt, nhân vật có một thoáng nào đó thấy mình hơi bị tốt thì lập tức, cô ta hay bà ta phải xét lại xem cái tốt đó có thực không hay là ẩn sau nó là một hậu ý xấu xa. Thủ pháp văn chương ấy xoáy vào chỗ xét lại đó: tạo ra những nhân vật, xưng tôi, rất tàn nhẫn với chính mình và cái tôi ấy được tác giả định nghĩa như sau: “Tôi thường tham dự mọi thứ với tư cách một người không phải là tôi. Cái tôi thực sự chỉ biết rình mò những vai trò do chính mình thủ diễn.” (Lạc Đạn, trang 104).

Bây giờ nó là một chàng trai 26 tuổi, có bằng kỹ sư điện tử trở về từ nước ngoài, một người đàn ông đúng tiêu chuẩn mơ ước của các cô gái Việt Nam. Mọi cánh cửa phải mở ra, khước từ nào cũng sẽ làm nó nhục nhã. Từ khi còn là thằng cắc ké nó đã có thể đánh thức người đàn bà ngủ đông, lột mặt nạ đạo đức giả của nhà mô phạm làm vẻ chuyên chính. Sáu năm sau nó thấy cô Doãn xấu, lỗi thời, so le. Vẫn những giáo trình Streamline

Cũng có nhà văn he hé một vài sự thật về chính mình nhưng không quên chừa lại một mớ để mỗi tối còn có cái để ôm mà ngủ. Tâm lý thường tình của độc giả là loay hoay tìm hiểu xem có bao nhiêu phần trăm sự thật trong câu chuyện kể và đánh đồng tác giả với nhân vật. Tại vậy mà tự truyện rất ăn khách và Hollywood thường câu khán giả bằng cách thả mồi… “Based on a true story/dựa trên câu chuyện có thật” để bắt bóng. Rõ ràng là họ chỉ chiếu cái bóng của sự thật thôi. Đó có thể là lý do từ chiếu bóng được khai sinh

Được rồi tôi yêu ông, như thế có gì bậy đâu. Tôi cũng nói rõ cho Mar biết hắn dư điều kiện để làm một người bạn nhưng thiếu yếu tố để làm một người tình, và nếu hắn đoán là tôi yêu hắn thì không sai mấy nhưng cũng không đúng. Mar kêu lên, em nói như nói chuyện chơi! Thì tôi với ông có chuyện gì không là chuyện chơi đâu!

Thử tưởng tượng một người đàn ông đứng tuổi, đứng đắn. Một người đàn ông sắp sửa 40 tuổi, có vợ, có địa vị tiền bạc. Không lý tưởng sao, tuyệt vời nữa. Một hôm chàng nói với tôi :

– Em dám bỏ trốn với anh không?

Tôi nhìn chàng nghi ngờ :

– Chưa có cuộc ngoại tình nào thành công cả.

Tôi đọc “Tướng Về Hưu” lần đầu năm 1991, khi còn là nữ sinh trung học. Trước đó đã đọc Những ngọn gió Hua Tát, bị ám ảnh suốt nhiều tháng. Nên “Tướng Về Hưu” không làm tôi ngạc nhiên. Vì người đã viết “Những ngọn gió Hua Tát”, sẽ không bao giờ kể chuyện nhạt, chuyện thoảng qua, chuyện đọc rồi quên. Không ngạc nhiên nhưng tôi sốc trước cách kể đanh, lạnh, giống hạt nhân gai cứng nằm gọn giữa bột mềm nhân ái